Στα πλαίσια των εορτασμών για τα 125α γενέθλια του Άγιαξ την προηγούμενη Κυριακή το «Γιόχαν Κρόιφ Αρένα» γέμισε από χιλιάδες ανθρώπους που πήγαν να παρακολουθήσουν ένα φιλικό ανάμεσα στους παλαίμαχους του Αίαντα και σε αυτούς της Ρεάλ. Αν και το ρόστερ των γηπεδούχων ήταν γεμάτο με αγαπημένους θρύλους του συλλόγου (ανάμεσα τους οι Λιτμάνεν, Ζέεντορφ, Σνάιντερ, Φαν ντερ Φάαρτ, Κλάιφερτ, Ντε Μπουρ) μια υποδοχή ξεχώρισε. Ήταν αυτή του Έντβιν Φαν ντερ Σαρ που όταν βγήκε στον αγωνιστικό χώρο για να κάνει την προθέρμανση του το γήπεδο σηκώθηκε στο πόδι.
Αυτό συνέβη για δυο λόγους. Πρώτα από όλα γιατί την τελευταία φορά που το όνομα του βρέθηκε στην επικαιρότητα οι τίτλοι ήταν τρομακτικοί: «Στην εντατική με εγκεφαλική αιμορραγία ο Φαν ντερ Σαρ». Ενάμιση χρόνο πριν ο 52χρονος πρώην τερματοφύλακας είχε μεταφερθεί εσπευσμένα στο νοσοκομείο κατά τη διάρκεια των διακοπών του στην Κροατία. Τις πρώτες μέρες κανένας δεν γνώριζε τη σοβαρότητα της κατάστασης και το ίντερνετ γέμισε με ψηφιακές προσευχές και ευχές. Η ανησυχία όλων υποχώρησε αισθητά μια εβδομάδα αργότερα όταν η γυναίκα του (που είχε περάσει κάτι παρόμοιο το 2009) ενημέρωσε τον Άγιαξ ότι η κατάσταση του παραμένει σταθερή αλλά η ζωή του δεν βρίσκεται σε κίνδυνο. Ο Ολλανδός βγήκε από το νοσοκομείο μετά από αρκετές εβδομάδες, συνέχισε την αποθεραπεία σπίτι του για καιρό και την Κυριακή απέδειξε στον αγωνιστικό χώρο πως έχει αναρρώσει ολοκληρωτικά. Ο Φαν Χάαλ τον ξεκίνησε βασικό και ο κόσμος είχε την ευκαιρία να απολαύσει ξανά κάτω από τα δοκάρια αυτή τη γνώριμη αδύνατη μορφή με τα τεράστια χέρια.
Ο δεύτερος λόγος εντοπίζεται στην καριέρα του. Ο Φαν ντερ Σαρ δεν ήταν ένας ακόμα παίκτης που πέρασε κάποια λίγα χρόνια στον Άγιαξ και κέρδισε την αγάπη του κόσμου, όπως συνέβη με αρκετούς από τους συμπαίκτες του στο εορταστικό φιλικό. Από το 1990 και έπειτα έχει περάσει στο εσωτερικό του συλλόγου τα 20 από τα 34 χρόνια της ζωής του. Κάποια από αυτά στον αγωνιστικό χώρο, κάποια σε ένα γραφείο ή μια κερκίδα. Παρ’ότι έχει φορέσει τη φανέλα πέντε ομάδων και έχει κατακτήσει πολλά τρόπαια, ειδικά με τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, η σύνδεση που έχει με τον Άγιαξ δεν συγκρίνεται με καμία άλλη. Κι όπως συμβαίνει υπερβολικά συχνά στον ποδοσφαιρικό (και όχι μόνο) κόσμο, όλα ξεκίνησαν από μια τυχαία και κάπως άκυρη κουβέντα.
Φωτογραφία από την προθέρμανση πριν το φιλικό μαζί με τον Στεκέλενμπουργκ
Στα τέλη των 80s ο Λουίς φαν Χάαλ είχε κρεμάσει τα παπούτσια του και προσπαθούσε να κάνει τα πρώτα του βήματα στην προπονητική στις ακαδημίες του Άγιαξ. Στον ελεύθερο χρόνο του μαζευόταν με τους γνωστούς του και έπαιζαν χαρτιά. Ένα από τα συχνά μέλη της παρέας ήταν και ο Ρούντ Μπρίρινγκ που ήταν προπονητής στην Νόρντβαικ, μια ερασιτεχνική ομάδα με έδρα σε μια μικρή πόλη δίπλα στο Άμστερνταμ. Ο Φαν ντερ Σαρ εξιστορεί: “Στα 19 μου έπαιζα ακόμα σε ερασιτεχνική ομάδα. Ο προπονητής μου έπαιζε κάθε μήνα χαρτιά με κάτι φίλους και ένας από αυτούς ήταν και ο Φαν Χάαλ. Εκεί μια μέρα του είπε ότι έχει έναν τερματοφύλακα που μπορεί να παίξει στον Άγιαξ. Βέβαια ο προπονητής μου είχε γενικότερα μεγάλο στόμα, γι’αυτό ο Φαν Χάαλ αρχικά αδιαφόρησε λέγοντας «καλά, θα δούμε, μοίρασε τώρα τα χαρτιά». Ευτυχώς όμως επέμεινε και τον έπεισε να έρθει να δει ένα παιχνίδι μας. Μια εβδομάδα μετά έλαβα μια πρόσκληση για δοκιμαστικό από τον Άγιαξ.”
Το δοκιμαστικό πήγε καλά και αμέσως μετά ο ψηλόλιγνος πιτσιρικάς βρέθηκε να υπογράφει το πρώτο του συμβόλαιο στα γραφεία του Άγιαξ. “Μπορεί να σας ακούγεται περίεργο αλλά εκείνη την εποχή ο Άγιαξ ήταν σχεδόν χρεοκοπημένος. Δεν είχαμε αρκετά λεφτά για μεταγραφές, γι’αυτό και ψάχναμε για άγνωστα ταλέντα” αποκάλυψε σε ένα πρόσφατο ντοκιμαντέρ για τον Φαν ντερ Σαρ ο Φαν Χάαλ. Αν και το συμβόλαιο που υπέγραψε περιλάμβανε έναν μισθό της πλάκας, ο νεαρός πετούσε στα ουράνια: “Δεν ήταν κανένα σοβαρό συμβόλαιο αλλά δεν με ένοιαζε καθόλου. Μέχρι τότε τις περισσότερες μέρες μοίραζα εφημερίδες στα σπίτια ή αναλάμβανα να καθαρίσω κήπους και ξαφνικά έγινα ο τρίτος τερματοφύλακας του Άγιαξ.” Η εξέλιξη ήταν αν μη τι άλλο εντυπωσιακή, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι μέχρι και τα πρώτα χρόνια της εφηβείας αγωνιζόταν στη θέση της επίθεσης. Μια μέρα ο τερματοφύλακας της εφηβικής ομάδας του τραυματίστηκε και ο προπονητής του ζήτησε να τον αντικαταστήσει μέχρι το τέλος του αγώνα με το πολύ απλό επιχείρημα: “Είσαι ο πιο ψηλός από όλους”. Ο μικρός Έντβιν φόρεσε για πρώτη φορά τα γάντια και δεν τα έβγαλε ξανά για τα επόμενα τριάντα σχεδόν χρόνια.
Το πρώτο διάστημα στον «Αίαντα» ο ρόλος του ήταν καθαρά συμπληρωματικός. Όταν η πρώτη ομάδα είχε έλλειψη στη θέση του δεύτερου ή του τρίτου τερματοφύλακα, ο 20χρονος Φαν ντερ Σαρ αναλάμβανε να καλύψει το κενό. Τον υπόλοιπο χρόνο αγωνιζόταν με τη δεύτερη ομάδα για να μπορέσει να μάθει το ιδιαίτερο στιλ παιχνιδιού της, που είχε τεράστιες διαφορές από αυτό που είχε γνωρίσει ως τότε στους μικρότερους επαρχιακούς συλλόγους που έπαιζε. Τη σεζόν 90-91 οι ιθύνοντες αποφάσισαν να τον προβιβάσουν στο ρόλο του δεύτερου τερματοφύλακα, πίσω από τον Στάνλει Μένζο. Ο Μένζο βρισκόταν στην ομάδα από το 1982, είχε κερδίσει δυο πρωταθλήματα και ένα κυπελλούχων και ήταν από τις περιπτώσεις των παικτών που παίρνουν τη φανέλα του βασικού σπίτι τους. Το να χάσει τη θέση του από έναν άσημο νεαρό ήταν πρακτικά αδύνατον. Ακόμα κι όταν στο τέλος εκείνης της σεζόν ο Μένζο τραυματίστηκε και ο Φαν ντερ Σαρ κέρδισε τις πρώτες του συμμετοχές ως επαγγελματίας η αλλαγή ρόλων ήταν προσωρινή. Όταν ο Μένζο αποθεραπεύτηκε ο Φαν ντερ Σαρ επέστρεψε στο ρόλο της ρεζέρβας.
Έπρεπε να περάσουν δυο χρόνια περίπου για να φτάσει επιτέλους η ώρα του. Σε έναν αγώνα με την Οσέρ για τα προημιτελικά του κύπελλο ΟΥΕΦΑ την άνοιξη του 1993 ο Μένζο βρέθηκε σε τραγική μέρα. Οι Ολλανδοί ηττήθηκαν με 4-2 στη Γαλλία με τον έμπειρο πορτιέρο τους μεταξύ άλλων να στέλνει τη μπάλα μόνος του στα δίχτυα μετά από ένα όχι και τόσο απειλητικό κόρνερ. Ο Φαν Χάαλ, που είχε αναλάβει το ρόλο του προπονητή της πρώτης ομάδας από το 1991, πήρε τη μεγάλη απόφαση να αφήσει στον πάγκο τον ντεφορμέ Μένζο στα επόμενα παιχνίδια και να δώσει μια ευκαιρία στον άπειρο αναπληρωματικό του. Όπως λέει και η πολυχρησιμοποιημένη φράση «τα υπόλοιπα είναι ιστορία».
Συνήθως σε αυτές τις διηγήσεις κάπου εδώ διαβάζεις για την εντυπωσιακή είσοδο του νεαρού ήρωα στη σκηνή από το πουθενά που συνήθως συνοδεύεται και από κάποια επική εμφάνιση που κερδίζει αμέσως την αγάπη του κοινού. Καμία σχέση. Ο 22χρονος Φαν ντερ Σαρ έδειξε σε αρκετές περιπτώσεις στις πρώτες εβδομάδες την έλλειψη εμπειρίας του. Η νευρικότητα από την απότομη αλλαγή επιπέδου ήταν αισθητή σχεδόν κάθε φορά που οι αμυντικοί του επέστρεφαν τη μπάλα και αυτός έπρεπε να την υποδεχτεί σωστά με τα πόδια, καθώς μερικούς μήνες πριν είχε γίνει η περίφημη αλλαγή κανονισμού που απαγόρευε στους τερματοφύλακες να πιάνουν τη μπάλα με τα χέρια μετά από επιστροφή από συμπαίκτη. Τα λάθη που έκανε τον πρώτο καιρό ήταν αρκετά και αυτό σε συνδυασμό με την αγάπη που έτρεφε ο κόσμος για τον Μένζο μετατρεπόταν σε εξτρά πίεση προς το πρόσωπο του. Παρά τις δικές του πρόσφατες κακές εμφανίσεις ο Μένζο είχε στα υπέρ του ένα γεμάτο βιογραφικό αλλά και την ικανότητα να παίζει τη μπάλα με τα πόδια, μια ικανότητα που είχε αποκτήσει δουλεύοντας με τον Κρόιφ όταν ο τεράστιος Ολλανδός ήταν προπονητής του Άγιαξ στα μέσα των 80s.
Η κριτική του κόσμου αλλά και των ΜΜΕ προς τον Φαν ντερ Σαρ ήταν έντονη αλλά ο Φαν Χάαλ ήταν αποφασισμένος να τον στηρίξει μέχρι να βρει τα πατήματα του. Ο νέος τερματοφύλακας δούλεψε όσο περισσότερο μπορούσε τις ατέλειες του και πολύ σύντομα η αμφισβήτηση μετατράπηκε σε στήριξη και αγάπη. Ο νευρικός και ψαρωμένος πορτιέρο έγινε συνώνυμο της ψυχραιμίας και του κρύου αίματος και η άνεση που απέκτησε με τη μπάλα στα πόδια επέτρεπε στον Άγιαξ να έχει μια εξτρά επιλογή στο χτίσιμο των επιθέσεων. Πολλά χρόνια αργότερα ο Πετρ Τσεχ δήλωσε: “Θυμάμαι όταν ο Άγιαξ άρχισε να παίζει με τον Έντβιν Φαν Ντερ Σαρ ουσιαστικά σαν λίμπερο, όλος ο κόσμος είχε πάθει πλάκα. Αλλά τότε καταλάβαμε ότι αυτός ήταν ο τρόπος για να πας μπροστά. Ο τερματοφύλακας δεν υπάρχει μόνο για να αποκρούει τη μπάλα. Είναι ένας εξτρά παίκτης, βλέπει τα πάντα από πίσω και μπορεί να πασάρει κανονικά. Οι υπόλοιποι παίκτες δεν διώχνουν όπως-όπως, γιατί πρέπει να το κάνει ο τερματοφύλακας; Πρέπει να δουλέψεις περισσότερο με τα πόδια σου ώστε όταν σου επιστρέφουν τη μπάλα να μην έχεις πρόβλημα.”
Με τον Φαν Χάαλ στον πάγκο, τον Φαν ντερ Σάρ στο τέρμα και όλα τα υπόλοιπα «παιδιά» (και μεταφορικά και κυριολεκτικά) μπροστά του ο Άγιαξ έζησε μια χρυσή περίοδο στα μέσα των 90s. Ο απολογισμός της περιλάμβανε τέσσερα πρωταθλήματα, τρία κύπελλα, τρία σουπερ καπ, ένα Τσάμπιονς Λιγκ, ένα Διηπειρωτικό. Αν σε αυτά προσθέσουμε και τον χαμένο τελικό Τσάμπιονς Λιγκ του 1996, όταν και η Γιουβέντους επικράτησε στα πέναλτι, καταλαβαίνουμε γιατί όλη εκείνη η φουρνιά του «Αίαντα» αγαπήθηκε τόσο αλλά και γιατί μέσα στα επόμενα χρόνια σκόρπισε σε όλη την Ευρώπη. Στον τελικό του 1995 οι Ολλανδοί κέρδισαν τη μεγάλη Μίλαν χρησιμοποιώντας 11 (από τους 13 που αγωνίστηκαν) παίκτες που ήταν κάτω από 25 ετών!
Στο φιλικό που διοργανώθηκε προς τιμήν του όταν αποσύρθηκε από το ποδόσφαιρο
Ο Φαν ντερ Σαρ ήταν από τους τελευταίους που έφυγαν, το καλοκαίρι του 1999. Η σχέση του με τον Άγιαξ όμως δεν ολοκληρώθηκε εκεί. Όταν το 2011 κρέμασε τα γάντια του και αποφάσισε να διοργανώσει ένα τελευταίο φιλικό για να πει αντίο στο ποδόσφαιρο, το παιχνίδι έγινε στο Άμστερνταμ. Μια ομάδα επίλεκτων συμπαικτών από όλη την καριέρα του αντιμετώπισε τον Άγιαξ εκείνης της περιόδου, στον πάγκο του οποίου καθόταν τιμητικά ο Φαν Χάαλ. Η αγάπη του κόσμου προς το πρόσωπο του ήταν τόσο μεγάλη που τα εισιτήρια εξαφανίστηκαν σε χρόνο ρεκόρ ενώ υπολογίζεται ότι δυο εκατομμύρια Ολλανδοί είδαν το παιχνίδι στην τηλεόραση. Όλα τα έσοδα δόθηκαν σε δυο ιδρύματα που επέλεξε ο Φαν ντερ Σαρ.
Ένα χρόνο αργότερα επέστρεψε και επίσημα στα παλιά του λημέρια. Το μεταπτυχιακό που έκανε πάνω στο κομμάτι του μάρκετινγκ του άνοιξε την πόρτα προς έναν διαφορετικό κόσμο. Έμεινε για τέσσερα χρόνια στη θέση του υπεύθυνου μάρκετινγκ του Άγιαξ πριν προβιβαστεί το 2016 σε ρόλο CEO. Στα εφτά χρόνια που ήταν ουσιαστικά το αφεντικό η ομάδα κατέκτησε τρία πρωταθλήματα Ολλανδίας (που θα μπορούσαν να ήταν τέσσερα, καθώς όταν η σεζόν 2019-20 διακόπηκε λόγω πανδημίας ο Άγιαξ ήταν πρώτος) και δυο κύπελλα. Οι μεγαλύτερες επιτυχίες του όμως σημειώθηκαν εκτός συνόρων. Στην πρώτη του σεζόν ως CEO ο «Αίαντας» έφτασε ως τον τελικό του Γιουρόπα Λιγκ. Εκεί ηττήθηκε από τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ αλλά αυτό δεν μείωσε ιδιαίτερα το κατόρθωμα. Ο Άγιαξ είχε να παίξει σε ευρωπαϊκό τελικό από τα χρυσά χρόνια που ο Φαν ντερ Σαρ καθόταν στην εστία.
Τερματοφύλακας-υπεύθυνος μάρκετινγκ-CEO αλλά κατά βάθος ένας ακόμα οπαδός του Άγιαξ. Οι φωτογραφίες και τα βίντεο που τον δείχνουν σε κάποιο πέταλο (και όχι στα επίσημα ή τις θέσεις VIP που λόγω πόστου θα έπρεπε να βρίσκεται) να πανηγυρίζει ή και να τραγουδάει μαζί με τον κόσμο είναι αρκετές
Δυο χρόνια αργότερα ακολούθησε η απίθανη πορεία των πιτσιρικάδων του Τεν Χαγκ έως τα ημιτελικά του Τσάμπιονς Λιγκ. Ο οδυνηρός αποκλεισμός από την Τότεναμ με το γκολ στην τελευταία φάση χάλασε μια ονειρεμένη σεζόν. Σε αυτή οι Ολλανδοί κέρδισαν το νταμπλ, απέκλεισαν τη Ρεάλ και τη Γιουβέντους του Ρονάλντο, έβαλαν από τέσσερα γκολ και πάνω 19 φορές (εκ των οποίων η μια μέσα στο Μπερναμπέου) ενώ στο τέλος η σούμα του σκοραρίσματος σε όλες τις διοργανώσεις έβγαλε το εκπληκτικό νούμερο 175! Όλα αυτά με παίκτες μικρής ηλικίας, όπως ακριβώς είχε συμβεί και στη γενιά των 90s.
Οι δυο φουρνιές είχαν την ίδια ακριβώς κατάληξη. Μέσα σε μικρό διάστημα οι περισσότεροι πρωταγωνιστές της βρήκαν αλλού κάποιο καλύτερο συμβόλαιο. Σε μια συνέντευξη του την επόμενη χρονιά ο Φαν Ντερ Σαρ αναφέρθηκε σε αυτό το θέμα: “Όπως λέμε πάντα, στον Άγιαξ δεν αγοράζουμε πρωτοκλασάτους παίκτες. Tους φτιάχνουμε. Δεν έχουμε τα λεφτά των ομάδων της Αγγλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας. Μετά τον Ντε Γιονγκ, τον Ντε Λιχτ και τον Ντε Μπεκ, έχουμε τώρα 2-3 παίκτες πολύ υψηλού επιπέδου που σε κάποια φάση θα φύγουν για κάποια μεγαλύτερη ομάδα. Ξοδεύουμε 11-12Μ το χρόνο στις ακαδημίες και αυτά είναι πολλά λεφτά για εμάς αλλά έτσι συνεχίζουμε να βγάζουμε ταλέντα, 30-40 χρόνια μετά από τότε που βγάλαμε τον Φαν Μπάστεν και τον Ράικαρντ.”
Λίγους μήνες πριν το άσχημο συμβάν στην Κροατία ο Έντβιν Φαν ντερ Σαρ είχε αποχωρήσει από τον Άγιαξ. Στο τελευταίο του μήνυμα προς τον κόσμο έγραψε: “Έχουμε ζήσει υπέροχα πράγματα μαζί αυτά τα χρόνια αλλά ήταν επίσης και μια απίστευτα δύσκολη περίοδος για μένα. Νιώθω την ανάγκη να πάρω κάποια απόσταση, να ξεκουραστώ και να κάνω άλλα πράγματα.” Παρά τα κάποια σκαμπανεβάσματα, ειδικά προς το τέλος της, η θητεία του ως γενικός διευθυντής κρίθηκε ως θετική. Το σίγουρο είναι ότι έκανε ό,τι μπορούσε για να ξανακάνει τον Άγιαξ μεγάλο, όπως είχε κάνει και όταν φορούσε τα γάντια.
Σε μια συνέντευξη του το 2020 είχε συνοψίσει το όραμα του με αυτόν τον τρόπο: “Θέλω κάθε ποδοσφαιρόφιλος του κόσμου να έχει τον Άγιαξ ως δεύτερη αγάπη του μετά την ομάδα που υποστηρίζει. Θέλω να κερδίσω την αγάπη του με το επιθετικό μας ποδόσφαιρο και με τον τρόπο που αναπτύσσουμε νέα ταλέντα. Η μάχη που δίνουμε δεν είναι εύκολη γιατί θέλουμε να γίνουμε μεγάλο όνομα με ένα πολύ μικρό μπάτζετ σε σχέση με αυτά που έχουν οι υπόλοιποι γίγαντες. Αλλά είναι μια φανταστική μάχη που αξίζει να δώσουμε. Κάποιες φορές ακόμα κι εμείς οι Ολλανδοί μπορούμε να γίνουμε ρομαντικοί. Δεν έχουμε πίσω μας κάποιον πάμπλουτο τύπο να μας βοηθάει κι αυτό πιστεύω μας κάνει κάπως ιδιαίτερους.”