Η κουλτούρα στο ποδόσφαιρο της Ν. Αμερικής διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από αυτή της Ευρώπης. Πράγματα που εδώ θα τα θεωρούσαμε υπερβολικά ή προσβλητικά, εκεί συχνά μετατρέπονται σε φυσιολογικά. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και τα παρατσούκλια των ομάδων. Ομάδες που αποκαλούνται “Λεπροί” ή “Κότες” χωρίς ντροπή, σύλλογοι που παίρνουν μια προσβολή και την μετατρέπουν σε παράσημο. Φτάνοντας στον τελικό του φετινού περσινού Κόπα Λιμπερταδόρες, τoν βραζιλιάνικο εμφύλιο μεταξύ Παλμέιρας και Σάντος, είναι πολύ εύκολο να βρούμε αρκετές ιστορίες που συνδέουν τις δύο ομάδες. Το Σάο Πάουλο, η πιο πολυπληθής περιοχή της Βραζιλίας, μια πόλη με 12 εκατομμύρια κατοίκους και μια ευρύτερη σύγχρονη μητροπολιτική περιοχή που αγγίζει τα 30 εκατομμύρια, διαθέτει τέσσερις πολύ σημαντικές ομάδες: Κορίνθιανς, Παλμέιρας, Σάο Πάουλο και Σάντος. Κι αν το μεγάλο ντέρμπι, το μεγάλο μίσος, έχει να κάνει με τα Ντέρμπι Παουλίστα μεταξύ Κορίνθιανς και Παλμέιρας, το ζευγάρι του φετινού τελικού του Κόπα Λιμπερταδόρες, έχει τη δική του ιστορία και άμεση σχέση με το πώς μια προσβολή μετατράπηκε σε τίτλο τιμής.
Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά. Τον Απρίλιο του 1969, η Κορίνθιανς ζει μια μεγάλη τραγωδία. Ήταν Δευτέρα 28 του μηνός, όταν ο αριστερός μπακ Εντουάρντο και ο δεξιός μπακ Λίντου επέστρεφαν από ένα εστιατόριο. Κι οι δυο παίκτες ήταν βασικοί στην “Τιμάο” και είχαν αγωνιστεί στο ματς απέναντι στη Σάο Μπέντο για το πρωτάθλημα Παουλίστα. Μετά την επιστροφή της αποστολής στις εγκαταστάσεις της Κορίνθιανς, αρκετοί παίκτες πήγαν για φαγητό μαζί, ανάμεσά τους κι οι δύο πλάγιοι μπακ. Στον δρόμο γίνονταν έργα, ο φωτισμός ήταν κακός και ο Λίντο που οδηγούσε τον σκαραβαίο του και είχε πάρει το δίπλωμά του μόλις πριν 4 μήνες, έχασε τον έλεγχο του οχήματος, με αποτέλεσμα αυτό να προσκρούσει σε μια κολόνα. Το αυτοκίνητο αναποδογύρισε τρεις φορές κι οι δυο ποδοσφαιριστές πετάχτηκαν από τα καθίσματά τους. Όταν το ασθενοφόρο έφτασε ήταν πολύ αργά, οι δυο αθλητές ήταν νεκροί. Το ακόμα πιο τραγικό ήταν ότι κάποιοι είχαν κλέψει χρήματα και ρολόγια από τα πτώματά τους.
Φωτογραφία από εφημερίδα της εποχής
Η Κορίνθιανς και το βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο βυθίστηκαν στη θλίψη. Ο 25χρονος Εντουάρντο είχε φορέσει τη φανέλα της Κορίνθιανς 71 φορές, σκοράροντας 15 γκολ. Ο 21χρονος Λίντου ήταν ιδιαίτερα ταλαντούχος, είχε προλάβει να φορέσει 36 φορές τη φανέλα της ομάδας του και είχε μεγάλη έφεση στο σκοράρισμα. Η κηδεία τους έγινε παρουσία πολλών χιλιάδων οπαδών του συλλόγου. Με το πρωτάθλημα Παουλίστα να βρίσκεται σε εξέλιξη και τη διορία για να δηλωθούν παίκτες να έχει λήξει, η Κορίνθιανς κατάθεσε αίτημα στην Π.Ο. του Σάο Πάουλο να της επιτραπεί να δηλώσει δύο άλλους παίκτες για να αντικαταστήσουν τους Λίντου και Εντουάρντο. Για να γίνει δεκτό το αίτημα, έπρεπε η απόφαση να είναι ομόφωνη από όλους τους συλλόγους. Έτσι λοιπόν, οι ομάδες ξεκίνησαν να ψηφίζουν και οι τέσσερις πρώτες ψήφισαν υπέρ της Κορίνθιανς. Ο πέμπτος όμως κατά σειρά σύλλογος ψήφισε αρνητικά. Όσοι γνωρίζουν από βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο, θα έχουν υποψιαστεί ήδη το όνομά του.
Η Σοσιεδάδε Εσπορτίβα Παλμέιρας ιδρύθηκε στο Σάο Πάουλο ως Παλέστρα Ιτάλια το 1914 (από την ελληνική λέξη “παλαίστρα”). Ένας σύλλογος με σκοπό να συγκεντρώσει την πολυπληθή ιταλική κοινότητα του Σάο Πάουλο σε μία ομάδα. Η Παλμέιρας θα γινόταν ένας από τους πιο σημαντικούς συλλόγους στη Βραζιλία, μια ομάδα με πολλούς τίτλους και τεράστια οπαδική μάζα και θα δημιουργούσε ένα από τα πιο παθιασμένα ντέρμπι στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο. Αυτό με την Κορίνθιανς. Η κόντρα μεταξύ των δύο συλλόγων ήταν τεράστια, με αποτέλεσμα η Παλμέιρας να φτάσει σε ένα τέτοιο σημείο μικρότητας, με τον πρόεδρό της να μη δίνει το ΟΚ στους αντιπάλους να αντικαταστήσουν τους νεκρούς ποδοσφαιριστές. Η ψηφοφορία σταμάτησε εκεί, παρότι οι υπόλοιποι σύλλογοι θα ψήφιζαν υπέρ της αλλαγής. Αρκούσε η ψήφος της Παλμέιρας για να λήξει κάθε συζήτηση.
Η Κορίνθιανς περνούσε τότε δύσκολα χρόνια και συμπλήρωνε μια ολόκληρη 15ετία μακριά από το πρωτάθλημα Παουλίστα. Το 1969 όμως όλα φαίνονταν να αλλάζουν, καθώς είχε κερδίσει όλα τα ντέρμπι και είχε τους περισσότερους βαθμούς στο πρωτάθλημα. Δυστυχώς όμως για την Τιμάο, εκείνη τη χρονιά είχε αλλάξει ο τρόπος διεξαγωγής και πλέον το πρωτάθλημα γινόταν με δυο ομίλους και μια τελική φάση με τις τέσσερις πρώτες ομάδες. Η Κορίνθιανς, που ήταν το μεγάλο φαβορί μέχρι εκείνη τη στιγμή με 12 νίκες σε 15 ματς, άρχισε να καταρρέει, κατάφερε να μπει στην τελική φάση, αλλά εκεί απέναντι σε Σάντος, Παλμέιρας και Σάο Πάουλο βγήκε τελευταία με 0 νίκες, 3 ισοπαλίες και 5 ήττες. Το τραγικό δυστύχημα και όσα ακολούθησαν, έκαναν τον τίτλο να χαθεί. Οι οπαδοί χρειάστηκε να περιμένουν μέχρι το 1977 για να κατακτήσουν ξανά το τοπικό πρωτάθλημα.
Το ιστορικό Εστάδιο Παλέστρα Ιτάλια, λίγο πριν γκρεμιστεί οριστικά το 2010
Όπως καταλαβαίνει κανείς, το μίσος γιγαντώθηκε. Ήδη, από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τη Βραζιλία να στέκεται απέναντι στις δυνάμεις του Άξονα, οι Ιταλοί μετανάστες στη Βραζιλία δεν ήταν και πολύ δημοφιλείς. Το παρατσούκλι “πόρκο”, γουρούνι, ακουγόταν συχνά για όσους είχαν ιταλική καταγωγή. Η Παλέστρα Ιτάλια άλλωστε, αναγκάστηκε να αλλάξει όνομα γι’ αυτόν τον λόγο, καθώς υπήρχε απόφαση από την κυβέρνηση ώστε να μην υπάρχει κανένας οργανισμός με όνομα που θα σχετίζεται με τις χώρες του άξονα. Η ομάδα αντιμετώπισε το φάσμα της διάλυσης, καθώς ούτε το Παλέστρα Σάο Πάουλο έγινε αποδεκτό και κινδύνευσε να σβηστεί από τον χάρτη και τα περουσιακά της στοιχεία να δοθούν σε άλλους συλλόγους. Σχεδόν την τελευταία στιγμή, ο σύλλογος μετατράπηκε σε Παλμέιρας και διασώθηκε.
Με τα χρόνια να περνούν και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να έχει λήξει, το προσβλητικό “γουρούνια” είχε κάπως ξεθωριάσει. Εκείνη όμως η ψηφοφορία και η στάση της Παλμέιρας το έφεραν ξανά στη μόδα. Η ιστορία λέει ότι ο πρόεδρος της Κορίνθιανς αποκάλεσε τους ανθρώπους της Παλμέιρας (σε ελεύθερη μετάφραση) “γουρούνια με μαύρη ψυχή”. Η δήλωση κυκλοφόρησε από τους δημοσιογράφους και υιοθετήθηκε αμέσως από τον κόσμο της Κορίνθιανς. Στο επόμενο ματς των δύο ομάδων, που έγινε στο στάδιο Μορουμπί, οι οπαδοί της Τιμάο πήραν μαζί τους ένα γουρούνι και το άφησαν να τρέχει στο γήπεδο, φωνάζοντας “πόρκο, πόρκο” για τους αντιπάλους. Το υποτιμητικό σύνθημα θα συνόδευε για πολλά χρόνια την Παλμέιρας στα γήπεδα.
Το ματς Παλμέιρας-Σάντος που έφερε μια νέα εποχή
Μέχρι που ένας έξυπνος άνθρωπος αποφάσισε να πάρει το όπλο των… εχθρών και να το κάνει όπλο της Παλμέιρας. Βρισκόμαστε στο 1983 και ο διευθυντής μάρκετινγκ του συλλόγου, Ζοάο Ρομπέρτο Γκομπάτο, ρίχνει την ιδέα για να γίνει μασκότ της ομάδα το γουρούνι (για πολλά χρόνια μασκότ ήταν ένας παπαγάλος). Παρά την πρωτοποριακή ιδέα του Γκομπάτο, οι υψηλά ιστάμενοι άνθρωποι της διοίκησης απέρριψαν την ιδέα με συνοπτικές διαδικασίες. Αντίθετα, η ιδέα άρεσε αρκετά σε μεγάλη μερίδα του κόσμου. Από την επόμενη σεζόν μάλιστα, κάποιοι πουλούσαν πορσελάνινα γουρουνάκια στους οπαδούς. Οι πωλήσεις ήταν πολύ καλές και σιγά σιγά το γουρουνάκι άρχισε να μπαίνει περισσότερο στην καθημερινότητα του συλλόγου. Ο Γκομπάτο ήξερε ότι δεν θα έπειθε ποτέ τη διοίκηση, οπότε αποφάσισε να προσεγγίσει τους οργανωμένους, η δύναμη του κόσμου είναι τεράστια στη Λ. Αμερική. Η περίφημη “Μάντσα Βέρντε” (ελληνιστί Πράσινος Λεκές) και οι TUP συμφώνησαν με την ιδέα του Γκομπάτο. Και κάπως έτσι, η κατάλληλη στιγμή ήρθε σε ένα ντέρμπι απέναντι στη Σάντος.
Μα, δεν είναι χαριτωμένο;
Η Παλμέιρας κέρδισε με 1-0 και οι οργανωμένοι οπαδοί φώναξαν για πρώτη φορά υπέρ της ομάδας το σύνθημα που μέχρι τότε αποτελούσε ντροπή. Το “πόρκο, πόρκο” από τότε θα γινόταν μια από τις αγαπημένες ιαχές των οπαδών της ομάδας. Στο επόμενο ματς, οι οργανωμένοι έκαναν τον γύρο του ταρτάν με στο γήπεδο με ένα γουρουνάκι ντυμένο στα χρώματα της ομάδας. Λίγες ημέρες αργότερα, ο ποδοσφαιριστής Ζορζίνιο φωτογραφήθηκε για ένα περιοδικό με ένα χαριτωμένο γουρουνάκι στην αγκαλιά του. Ο τίτλος: “Η Παλμέιρας σπάει το ταμπού, πάμε γουρούνι”.
Ένα από τα γουρονο-συνθήματα της Παλμέιρας
Η διοίκηση πλέον είχε λάβει το μήνυμα και έκανε το γουρούνι κομμάτι του συλλόγου. Η Παλμέιρας μετά τον παπαγάλο απέκτησε και δεύτερη μασκότ, το γουρούνι (που οφείλουμε να πούμε ότι βλέποντας και την κεντρική φωτογραφία, δεν είναι τόσο χαριτωμένο όσο αυτό που κρατούσε ο Ζορζίνιο), που πήρε και το όνομα Γκομπάτο, προς τιμήν του εμπνευστή της ιδέας. Οι αντίπαλοι οπαδοί σταμάτησαν σιγά σιγά να το χρησιμοποιούν εναντίον τους και έτσι εδώ και περίπου 25 χρόνια, το “πόρκο” αποτελεί αγαπημένη λέξη για την Παλμέιρας. Το Κλάσικο ντα Σαουντάντε του 1986 μπορεί να μην έκρινε κάποιον τίτλο, αλλά σημάδεψε για πάντα την ιστορία του συλλόγου. Κάτι αντίστοιχο μπορεί να συμβεί και σε αυτόν τον τελικό του Λιμπερταδόρες. Η Παλμέιρας αναζητά τον 2ο τίτλο της, μετά από αυτόν του 1999, ενώ η Σάντος με τις τρεις κατακτήσεις, σήκωσε το τρόπαιο για τελευταία φορά το 2011. Ο τίτλος θα πάει στην επαρχία του Σάο Πάουλο ό,τι κι αν γίνει. Αυτό που μένει, είναι να δούμε αν θα πάει στα χέρια των γουρουνιών ή των… ψαριών της Σάντος. Αλλά για τα ψάρια θα μιλήσουμε άλλη φορά.