Μπορεί το Ραμπάτ να είναι η πρωτεύουσα του Μαρόκου, μπορεί χάρη στον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, την Ίνγκριντ Μπέργκμαν και την ομώνυμη ταινία του 1942 η Καζαμπλάνκα να έγινε η πιο διάσημη πόλη της χώρας, αλλά για πολλούς το Μαρακές εξακολουθεί να είναι η πιο παραμυθένια. Η Γη του Θεού όπως μεταφράζεται η βερβερική της ονομασία (ονομασία άλλωστε και της ίδιας της χώρας) είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, γνωστή για το μεγαλύτερο σουκ, το μεγαλύτερο παζάρι/ανοιχτή αγορά στο Μαρόκο. Εκεί που μπορείς να βρεις τα πάντα, να νομίζεις ότι μεταφέρθηκες κάπου αλλού, ένας τόπος που ανάγκασε τη Λορίνα ΜακΚένιτ να τραγουδήσει το… ταξιδιάρικο Marrakesh Night Market. Ανάμεσα στους κήπους, τα πολυάριθμα παλάτια, τα τείχη, τα τζαμιά και την παλιά πόλη που ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO το 1985, πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του ένα πιτσιρίκι στις δεκαετίες του 1930 και 1940. Ένα πιτσιρίκι που θα μεγάλωνε για να γίνει με τη σειρά του παγκόσμια ποδοσφαιρική κληρονομιά, παρά τη μικρή σε χρονική διάρκεια καριέρα του. Μια καριέρα που έγραψε ένα ρεκόρ που ακόμα δεν έχει σπάσει και δύσκολα θα σπάσει.
Αν νομίζετε ότι είναι υπερβολή πως βρίσκεις ό,τι μπορείς να φανταστείς στο παζάρι και λέτε “έλα μωρέ τώρα, αυτά γίνονται μόνο στο Ιντιάνα Τζόουνς”, να μια φωτογραφία από γητευτές φιδιών στη διάσημη αγορά Τζεμά ελ Φνα.
Ο Ζιστ Φοντέν ήταν γιος του Γάλλου υπαλλήλου στο Μονοπώλιο του Καπνού (στο γαλλοκρατούμενο τότε Μαρόκο) Ντελφάν Φοντέν και της Ισπανίδας Μαρία Ντολόρες Ορτέγκα. Ο «Ζούστο» (ή Χούστο αν το λέμε στα ισπανικά, μια που το παρατσούκλι το βγάζει η μητέρα του) μεγαλώνει στο Μαρακές μαζί με τα έξι αδέρφια του. Εκεί αρχίζει να παίζει μπάλα στην τοπική Μαρακές και να πηγαίνει στο σχολείο. Το πρώτο το κάνει με μεγάλη επιτυχία, το δεύτερο όχι τόσο. Η συμπεριφορά του δεν είναι η καλύτερη δυνατή, μέχρι που τον αποβάλλουν από το Γυμνάσιο. Ο Φοντέν θα μετακομίσει αργότερα στην Καζαμπλάνκα, θα συνεχίσει τις σπουδές του και θα αποφοιτήσει από γαλλικό λύκειο στην πόλη, ενώ θα παίξει μπάλα στην Μαροκέν. Θα κερδίσει τίτλους, θα σκοράρει ακατάπαυστα (62 γκολ σε 48 ματς με τη φανέλα της US Marocaine) και μάλιστα θα παίξει και σε αγώνα της “μικτής” του πρωταθλήματος Μαρόκου με τη Β’ ομάδα της εθνικής Γαλλίας στο Βελοντρόμ. Το ταλέντό του και η ποιότητά του όμως δεν είναι για εκεί. Η μοναδική για την εποχή ταχύτητά του και τα υπέροχα τελειώματά του είναι για ανώτερο επίπεδο. Κάπως έτσι θα εγκαταλείψει τη χώρα στην οποία μεγάλωσε και θα πάει στη Γαλλία. «Είχα χαρούμενα παιδικά χρόνια εκεί. Αν έγινα ποδοσφαιριστής, το οφείλω στο Μαρόκο», θα πει χρόνια μετά.
Ένας Μαροκινός προπονητής θα τον ανακαλύψει και θα τον πάει στα 20 του χρόνια στη Νίκαια. Στην τοπική Νις θα παίξει τρία χρόνια κατακτώντας ένα πρωτάθλημα και ένα κύπελλο Γαλλίας και θα κληθεί και στην εθνική. Κάνει ντεμπούτο τον Δεκέμβριο του 1953 και το κάνει με τρόπο εντυπωσιακό, με ένα χατ τρικ απέναντι στο Λουξεμβούργο στα προκριματικά του Μουντιάλ του 1954. Παράλληλα κάνει την υποχρεωτική 30μηνη στρατιωτική του θητεία (υπάρχει ο πόλεμος της Αλγερίας εκείνα τα χρόνια) και παίρνει άδεια μόνο πριν τους αγώνες για να παίζει στη Νις. Στον στρατό θα παίξει και ράγκμπι, ενώ στο Μαρόκο είχε ήδη δοκιμάσει το μπάσκετ. Δεν θα κληθεί ξανά στην εθνική, παρά το άκρως θετικό του ντεμπούτο, και δεν θα είναι στην αποστολή της Γαλλίας στα γήπεδα της Ελβετίας. Η Γαλλία έχει πολλούς καλούς παίκτες μπροστά και έχει ένα μεγάλο όνομα, τον Ραϊμόν Κοπά, τον παίκτη με τον οποίο θα γίνουν αργότερα πολύ καλοί φίλοι και θα τον αποκαλεί “μεγάλο αδερφό του”. Θα περάσουν τρία χρόνια για να ξανακληθεί στην εθνική. Το 1956 είναι που θα αποχωρήσει από τη Νις και θα πάει στη Ρεμς. Εκεί θα κάνει τα καλύτερα χρόνια του. 30-34-24-28 είναι τα γκολ του τις πρώτες τέσσερις σεζόν του εκεί. Στη Ρεμς θα κατακτήσει τρία πρωταθλήματα, ένα νταμπλ και θα φτάσει σε έναν τελικό Πρωταθλητριών. Θα ηττηθεί από τη Ρεάλ Μαδρίτης του Κοπά, με τον Φοντέν να βγαίνει 1ος σκόρερ της διοργάνωσης. Ένα πολυβόλο σκοραρίσματος.
Με αυτό το ταλέντο θα γράψει ένα μοναδικό ρεκόρ στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο με την εθνική Γαλλίας. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι αυτό το ρεκόρ ίσως να μην γινόταν ποτέ, αν δεν τραυματίζονταν ο Ταντέ Σισόφσκι και ο Ρενέ Μπλιαρ. Βλέπετε, ο κόουτς της Γαλλίας δεν ήταν κι ο μεγαλύτερος φαν του Φοντέν (“μέτριος σε όλα”, είχε πει). Ο “Ζούστο” μετά από 3 μόλις συμμετοχές μέχρι το 1958, θα πάρει μέρος σε κάποια φιλικά, θα σκοράρει (τι πιο φυσικό) και θα είναι στα πλάνα της εθνικής ως ρεζέρβα για το Μουντιάλ του 1958. Χάρη στους τραυματισμούς των άλλων παικτών, μαθαίνει στο αεροδρόμιο, πριν φύγει η αποστολή για τα γήπεδα της Σουηδίας ότι τελικά αυτός θα είναι ο βασικός φορ της ομάδας.
Η Γαλλία δεν είναι κάποιο μεγαθήριο στο ποδόσφαιρο. Έχει φτάσει μόλις μία φορά στους 16, στο Μουντιάλ του 1934. Πρώτο ματς: Γαλλία-Παραγουάη. Ροζέρ Πιαντονί, Ραϊμόν Κοπά και Φοντέν κάνουν εντυπωσιακά πράγματα. Οι Παραγουανοί κάνουν το λάθος να προηγηθούν και τελικά χάνουν με 7-3. Πρώτο ματς με την εθνική Γαλλίας το 1953 χατ τρικ, πρώτο ματς σε Μουντιάλ το 1958, ξανά χατ τρικ για τον Φοντέν. Στο επόμενο ματς η Γαλλία θα χάσει από τη Γιουγκοσλαβία με 3-2. Δύο γκολ ο “δικός μας” Τόζα Βεσελίνοβιτς, άλλα δύο ο Ζιστ Φοντέν. Όλα κρίνονται στο τελευταίο ματς. 2-1 νίκη επί της Σκωτίας με Κοπά-Φοντέν να σκοράρουν. Η Γαλλία ισοβαθμεί με τη Γιουγκοσλαβία και χάρη στον καλύτερο μ.ο. τερμάτων παίρνει την πρωτιά στον όμιλο.
Λίγο μετά το ιστορικό του ρεκόρ και τη λήξη του μικρού τελικού
Στο Νόρκεπινγκ θα γραφτεί ιστορία στη φάση των 8. Οι Γάλλοι θα κερδίσουν με 4-0 τη Β. Ιρλανδία και θα φτάσουν για πρώτη φορά στα ημιτελικά. Θα χρειαστούν άλλα 34 χρόνια για να το ξαναπετύχουν και 40 για να το ξεπεράσουν. Εχθρός του καλού όμως είναι το καλύτερο. Μπορεί ακόμα και σήμερα να μιλούσαμε για τον Ζιστ Φοντέν, να τον είχαμε στους θρύλους του παγκοσμίου ποδοσφαίρου στο πρώτο πρώτο ράφι, πιθανώς και παγκόσμιο πρωταθλητή. Δυστυχώς για τον Γάλλο από το Μαρακές, επισκιάζεται από έναν μάγο της μπάλας. Τον 17χρονο Πελέ. Στα ημιτελικά, η Γαλλία αντιμετωπίζει τη Βραζιλία που όχι μόνο έχει φτάσει αήττητη εκεί, αλλά δεν έχει δεχτεί καν γκολ σε πέντε ματς. Αυτό θα το διορθώσει φυσικά ο μεγάλος Ζιστ Φοντέν, ισοφαρίζοντας στο 9′ το γκολ που έχει σκοράρει ο Βαβά μόλις στο 2′. Η Γαλλία όμως θα υποκύψει στην ανωτερότητα της Βραζιλίας που θα επικρατήσει με 5-2. Ο Πελέ θα κάνει χατ-τρικ και με άλλα δύο γκολ στον τελικό θα τελειώσει το Μουντιάλ ως βασιλιάς, παγκόσμιος πρωταθλητής με 6 γκολ. Ελάχιστα μπροστά στα γκολ του Γάλλου ήρωά μας, αλλά το Μουντιάλ είναι δικό του.
Η Γαλλία θα παίξει με τη Δυτική Γερμανία στον μικρό τελικό και θα κερδίσει εύκολα με 6-3. Ο Φοντέν θα σκοράρει τέσσερις φορές και θα ξεπεράσει το ρεκόρ του Ούγγρου Σάντορ Κότσις με 11 γκολ. Φτάνει τα 13 γκολ σε ένα Μουντιάλ, μυθικό ρεκόρ. Θα περάσουν ένα σωρό ιερά τέρατα στα επόμενα Παγκόσμια Κύπελλα, αλλά κανείς δεν θα τον αγγίξει, μόνο ο Γκερντ Μίλερ θα πλησιάσει κάπως. Ο Φοντέν θα παίξει μόλις σε ένα Μουντιάλ στη ζωή του και θα είναι μέχρι σήμερα 4ος σκόρερ όλων των εποχών. Μόνο ο Κλόζε, ο Μίλερ κι ο Ρονάλντο θα τον ξεπεράσουν σε συνολικό αριθμό τερμάτων. Το ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι στον μικρό τελικό, η Γαλλία κερδίζει πέναλτι στο 27′ και αυτός αδιάφορος για το ρεκόρ (βρίσκεται ακόμα στα 10 γκολ) αφήνει τον Κοπά να το εκτελέσει. Δεν τον νοιάζει το ρεκόρ, αλλά φυσικά θα το κάνει σκοράροντας άλλα τρία γκολ στη συνέχεια.
Ένα χρόνο μετά το Μουντιάλ της Σουηδίας, κυκλοφορεί κι ο δίσκος του
Και μπορεί ο Φοντέν να… κελαηδάει στο χορτάρι, το κάνει και εκτός αυτού όμως. Είναι γνωστή η ιστορία με την ομάδα μαζεμένη για φαγητό στο ξενοδοχείο, όταν πήρε το μικρόφωνο και άρχισε να τραγουδάει ένα ας πούμε άσεμνο τραγούδι το οποίο και έγινε κάτι σαν το ανεπίσημος ύμνος της εθνικής. Ο Ζούστο όσο ταλαντούχος ήταν στην μπάλα, αλλά άλλο τόσο αγαπούσε και τη φωνή του και συχνά εμφανιζόταν σε ραδιοφωνικές εκπομπές να τραγουδά. Μέχρι που με τον φίλο του Ζιλ Μπερνάρ το έκαναν πιο… επίσημο, όπως βλέπουμε παραπάνω. Ο Ζιλ Μπερνάρ, από το Μαρόκο κι αυτός, σχεδόν ίδια ηλικία με Φοντέν ήταν αθλητικογράφος, κριτικός θεάτρου, αλλά οι αγάπες του ήταν το ποδόσφαιρο και το τραγούδι. Σε αντίθεση με τον Φοντέν, τον κέρδισε το δεύτερο. Οι δυο τους ένωσαν τις δυνάμεις τους, και τις φωνές τους, σε δίσκο 45 στροφών το 1959. Έναν χρόνο αργότερα, θα βγάλουν νέο δίσκο, ενώ ο Ζιστ Φοντέν θα φτάσει στο απόγειο της τραγουδιστικής του καριέρας, ανοίγοντας το σόου στο θέατρο… Φοντέν πριν τη διάσημη Δαλιδά, ένα τεράστιο όνομα της γαλλικής μουσικής με πάνω από 150 εκατομμύρια πωλήσεις δίσκων. Λέγεται μάλιστα ότι ο Φοντέν είχε πρόταση να τραγουδήσει και στο ποδηλατικό Τουρ ντε Φρανς, αλλά αρνήθηκε πιστεύοντας ότι έπρεπε να αφοσιωθεί στην μπαλίτσα.
Το ρεκόρ του Φοντέν είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό αν σκεφτούμε ότι δεν έπαιξε σε πολλά ματς στην εθνική Γαλλίας. Μόλις 21 φορές φόρεσε τη φανέλα των τρικολόρ. Σκόραρε όμως 30 φορές, αρκετά πάνω από 1 γκολ ανά αγώνα. Μάλιστα, δύο από αυτά απέναντι στην εθνική Ελλάδας για τα προκριματικά του Euro 1960. Σε ένα βαρύ 7-1 στο Παρκ ντε Πρενς (που δεν είναι η βαρύτερη ήττα της Ελλάδας, μια που γι’ αυτό φρόντισαν οι Ούγγροι αρκετά χρόνια πιο πριν) και ελπίζουμε να μην επαναληφθεί στο δύσκολο ματς για τα προκριματικά του Εuro 2024.
«Λέμε πολλά για το ρεκόρ μου, αλλά θα το άλλαζα για πέντε-έξι χρόνια μπάλας ακόμα. Το ποδόσφαιρο ήταν το πάθος μου. Ήμουν στην κορυφή και έβγαζα αρκετά χρήματα για την εποχή. Φυσικά όχι όσα κερδίζουν τώρα, αλλά πέντε φορές παραπάνω από τον κατώτατο μισθό. Σήμερα θα ήταν πάνω από εκατό φορές.» (σε συνέντευξή του το 2013)
Τα παραπάνω λόγια δείχνουν και τον μεγάλο του καημό για μια ποδοσφαιρική καριέρα που κράτησε λίγο. Στη Γαλλία δεν πρόλαβε να κρατήσει ούτε δέκα χρόνια και ο Φοντέν σταμάτησε το ποδόσφαιρο στα 28 του χρόνια. Ένα διπλό κάταγμα ήταν αυτό που του έκοψε την μπάλα. Ο τραυματισμός γίνεται σε ένα ματς απέναντι στη Σοσό από τον Ιβοριανό Σεκού Τουρέ και αργότερα, όταν επιστρέφει, θα ξαναπάθει ζημιά σε ματς με τη Λιμόζ. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι άλλο θα είχε καταφέρει, πόσα ακόμα ρεκόρ και αν τελικά το όνομά του θα ήταν ακόμα πιο γνωστό, μια που πάντα μπαίνει πιο κάτω από άλλα ιερά τέρατα της εποχής. Η ζωή του Φοντέν βέβαια δεν είχε μόνο μέσα της τη ζωή του ποδοσφαιριστή. Είχε και την προπονητική με διάφορα περάσματα και ενδιαφέροντα γεγονότα. Αλλά αυτά είναι για μια άλλη φορά. Ο Φοντέν μετά την απόσυρσή του έζησε τα υπόλοιπα χρόνια του στην Τουλούζη. Μακριά από τα γήπεδα, αλλά όχι μακριά από το ποδόσφαιρο. Φανατικός ποδοσφαιρόφιλος, σχολίαζε την εθνική Γαλλίας (και το φιάσκο του 2010), αλλά και είχε πάντα την επιθυμία να δει το Μαρόκο να διοργανώνει ένα Μουντιάλ. Δεν τα κατάφερε. Έφυγε από τη ζωή στα 89 του χρόνια, την 1η του Μαρτίου του 2023.