Το 2022 ο Κίλιαν Εμπαπέ είχε επιλέξει σε κάποιες δηλώσεις του να αναφερθεί στα παιχνίδια που δίνουν οι νοτιοαμερικάνικες ομάδες για να προκριθούν στο Μουντιάλ. Το σχόλιο του ότι οι αγώνες των προκριματικών της Ν. Αμερικής δεν είναι τόσο δύσκολοι όσο οι αντίστοιχοι στην Ευρώπη προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Ανάμεσα στους πολλούς Λατινοαμερικάνους που του απάντησαν ήταν ο Ραφίνια, ο Αμπρέου, ο Τίτε, o Βιδάλ, ο Εμιλιάνο Μαρτίνες, ο Ριτσάρλισον αλλά και ο Μέσσι.

Σε όλες σχεδόν τις απαντήσεις χρησιμοποιήθηκε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Μια αγωνιστική πρόκληση που για τους περισσότερους ποδοσφαιριστές μοιάζει με μαρτύριο και καταλήγει συνήθως με τους ίδιους χυμένους στα αποδυτήρια να προσπαθούν να ανακτήσουν την αναπνοή τους. Η πιο χαρακτηριστική αναφορά έγινε από τον Φαμπίνιο: “Το να παίξεις στους αγώνες της CONMEBOL δεν είναι καθόλου εύκολο. Μεταξύ άλλων έχουμε να παίξουμε σε έδρες όπως της Βολιβίας. Δεν νομίζω οι Γάλλοι να έχουν παίξει ποτέ σε ένα μέρος σαν τη Βολιβία.”

Οι Βραζιλιάνοι προσπαθούν να ανακτήσουν την αναπνοή τους μετά από ένα παιχνίδι στη Λα Παζ

Λίγο-πολύ όλοι όσοι ασχολούνται με το ποδόσφαιρο γνωρίζουν πλέον τις ιδιαιτερότητες ενός αγώνα που διεξάγεται στη Βολιβία, μια χώρα που το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται σε υψόμετρο άνω των 3.000 μέτρων. (Μια κλασική υπενθύμιση σε αυτό το σημείο: Ο Όλυμπος φτάνει ως τα 2.918 μέτρα) Οι περισσότεροι θα θυμούνται πως το 2007 η ΦΙΦΑ αποφάσισε να απαγορεύσει τα παιχνίδια σε πολύ μεγάλο υψόμετρο, μετά από τα έντονα παράπονα των Βραζιλιάνων που κάθε φορά που αγωνίζονταν στα γήπεδα της Βολιβίας υπέφεραν από την έλλειψη οξυγόνου. Οι περιοχές που επηρεάζονταν από την απόφαση αντέδρασαν και κατάφεραν να δικαιωθούν ένα χρόνο αργότερα. Τα επιχειρήματα τους ήταν απλά: Δεν φταίμε εμείς για τις συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή που ζούμε. Εκτός αυτού είναι πολύ φυσιολογικό τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός τόπου να ευνοούν τους γηπεδούχους. Το ίδιο συμβαίνει, για παράδειγμα, όταν μια σκανδιναβική πηγαίνει να παίξει κάπου στη Μεσόγειο τον Αύγουστο με 40 βαθμούς κελσίου (ή το αντίστροφο).

Τα χρόνια πέρασαν, οι αντίπαλοι έψαχναν συνεχώς νέους τρόπους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της προσαρμογής σε ακραία για τον μέσο άνθρωπο υψόμετρα αλλά η Βολιβία κατά βάση συνέχισε να εκμεταλλεύεται το πλεονέκτημα της και να εμφανίζεται εντός έδρας πολύ πιο ανταγωνιστική απ’ότι ήταν στην πραγματικότητα. Εκεί έφαγε έξι γκολ η Αργεντινή το 2009, εκεί ηττήθηκε η Βραζιλία για πρώτη φορά σε προκριματικό, εκεί κατάφερε να κερδίσει για πρώτη φορά στην ιστορία της η Ουρουγουάη μόλις το 2015! Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι δυο μεγαλύτερες επιτυχίες της στο Κόπα Αμέρικα επιτεύχθηκαν στις διοργανώσεις που φιλοξένησε η ίδια: Το 1963 έφτασε μέχρι την κατάκτηση του χωρίς να κάνει ήττα και το 1997 έφτασε μια ανάσα από το να το επαναλάβει αλλά ηττήθηκε στον τελικό.

Ούτε αυτό το σοβαρό αβαντάζ όμως φαίνεται πως αρκεί πια για να ισοσκελιστεί το ποιοτικό χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στην εθνική ομάδα της χώρας και στις υπόλοιπες της ηπείρου. Από το 1954 και μετά η Βολιβία έχει καταφέρει να δώσει το παρών σε ένα μόνο Παγκόσμιο Κύπελλο, αυτό του 1994 στις ΗΠΑ. Τα πράγματα έχουν χειροτερέψει τα τελευταία χρόνια. Οι αντίπαλοι της φεύγουν όλο και πιο συχνά από την παραδοσιακή έδρα της ομάδας στην πρωτεύουσα Λα Παζ με ένα θετικό αποτέλεσμα. Αν δεν ήθελαν να μείνουν πολύ πίσω στην κούρσα για μια θέση σε ένα Μουντιάλ οι Βολιβιανοί έπρεπε να βρουν μια νέα λύση.

Τι κάνεις όταν οι αντίπαλοι σου βρίσκουν τρόπο να σε αντιμετωπίσουν στα ίσα σε ένα γήπεδο που βρίσκεται σε υψόμετρο 3.581 μέτρων; Πηγαίνεις πιο ψηλά!

Μεταφερόμαστε στο Άλτο, μια πόλη δίπλα στη Λα Παζ, όπου το «δίπλα» μεταφράζεται στην τοπική διάλεκτο ως «δίπλα όταν το βλέπεις στο χάρτη αλλά στην πραγματικότητα 560 μέτρα πιο ψηλά». Όταν ένας μέσος τουρίστας στη Λα Παζ νιώθει ζαλάδα, δυσφορία και πονοκέφαλο με το που βγαίνει από το αεροδρόμιο και ανεβαίνει μια σκάλα, καταλαβαίνει κανείς πόσο πιο ζόρικη είναι η κατάσταση για κάποιον που πρέπει να παίξει μπάλα σε φουλ ένταση για ενενήντα λεπτά σε υψόμετρο κοντά στα 4150 μέτρα. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα του πόσο ακραίο είναι το μέρος για τέτοιου είδους δραστηριότητες, η ψηλότερη κορυφή των Άλπεων βρίσκεται στα 4800 μέτρα ενώ στην Ευρώπη δεν υπάρχει μεγάλη πόλη που να βρίσκεται σε υψόμετρο πάνω από τα 1500 μέτρα.

Σε μια τέτοια περιοχή κινδυνεύεις ακόμα και από τη «νόσο των ορειβατών», μια ασθένεια που σχετίζεται με την απότομη άνοδο σε μεγάλο υψόμετρο και μπορεί να προκαλέσει μέχρι και θάνατο. Αυτός είναι και ο λόγος που για να φτάσει κάποιος στην κορυφή του Έβερεστ χρειάζεται περίπου δυο μήνες, κατά τους οποίους ο οργανισμός του προσαρμόζεται σταδιακά στα νέα δεδομένα με μικρές αναβάσεις και επιστροφές για ύπνο σε λίγο χαμηλότερο υψόμετρο.

Το Δημοτικό Στάδιο του Άλτο, γνωστό και ως “Ελ Τιτάν” ολοκληρώθηκε το 2017 αλλά τα πρώτα χρόνια φιλοξενούσε μόνο παιχνίδια πρωταθλήματος της τοπικής Always Ready (με την οποία έχουμε ασχοληθεί παλιότερα) καθώς δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις της CONMEBOL. Για να αναδιαμορφωθεί το γήπεδο και να μπορέσει να φιλοξενήσει και διεθνή παιχνίδια χρειάστηκαν επιπλέον δυο εκατομμύρια δολάρια. Μεγαλύτερη πρόκληση από όλες ήταν η αντικατάσταση του συνθετικού χλοοτάπητα με φυσικό χορτάρι. Το γιατί μπορεί να το καταλάβει ο οποιοσδήποτε βλέποντας μερικές πανοραμικές φωτογραφίες της περιοχής. Σε τέτοιο ύψος το πράσινο χρώμα είναι λες και έχει απαγορευτεί δια νόμου από τη φύση.

Στις αρχές του χρόνου οι εργασίες ολοκληρώθηκαν, η αρμόδια επιτροπή της CONMEBOL έκανε τον απαραίτητο έλεγχο και η πολυπόθητη έγκριση δόθηκε. Το Άλτο είχε και επίσημα πλέον το ψηλότερο γήπεδο στον πλανήτη που μπορεί να φιλοξενήσει διεθνείς αγώνες. Αυτό που περίμεναν όλοι να δουν είναι κατά πόσο θα βοηθήσει πράγματι τους γηπεδούχους. Τα αποτελέσματα μάλλον μιλάνε από μόνα τους. Από τον Φεβρουάριο έως και σήμερα η Always Ready έχει παίξει εκεί έξι παιχνίδια, δυο για το Λιμπερταδόρες και τέσσερα για το Σουνταμερικάνα. Σε αυτά έκανε έξι νίκες με γκολ 17-2. Στα πέντε από αυτά κέρδισε με διαφορά δυο γκολ και άνω. Κάποιος μπορεί να σχολιάσει ότι ίσως οφείλεται στο ότι οι αντίπαλοι της δεν ήταν ομάδες από το ψηλότερο ράφι. Ακόμα κι έτσι, μια ματιά στα αντίστοιχα αποτελέσματα εκτός έδρας επιβεβαιώνει τη θεαματική μεταμόρφωση που συντελείται σε εκείνο το μέρος. Στους έξι εκτός έδρας αγώνες με τους ίδιους αντιπάλους οι Βολιβιανοί είχαν τέσσερις ήττες και δυο ισοπαλίες.

Η ώθηση που έδωσε το νέο γήπεδο στην Always Ready ήταν αυτό που επιζητούσε και η εθνική ομάδα. Στο παρθενικό της παιχνίδι στο Άλτο αντιμετώπισε τον Σεπτέμβριο τη Βενεζουέλα. Οι αντίπαλοι της που δεν ήξεραν τι ακριβώς να περιμένουν έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να εμφανιστούν αξιόμαχοι. Ο προπονητής κάλεσε στην αποστολή κάποιους παίκτες που αγωνίζονται σε συλλόγους που έχουν έδρα σε μεγάλα υψόμετρα ενώ τις μέρες πριν το παιχνίδι όλη η αποστολή προετοιμάστηκε κάνοντας ασκήσεις αναπνοής με οξυγόνο και εγκλιματισμό σε υπερβαρικούς θαλάμους. Το αποτέλεσμα; Η Βολιβία έκανε περίπατο με 4-0. Αυτή ήταν μόλις η δεύτερη νίκη της σε αυτά τα προκριματικά του Μουντιάλ και ήρθε απέναντι σε μια ομάδα που το αμέσως επόμενο διάστημα κράτησε στο Χ την Ουρουγουάη, την Αργεντινή και τη Βραζιλία.

Η δύναμη της έδρας επιβεβαιώθηκε ένα μήνα αργότερα, όταν κατέφτασε η φορμαρισμένη Κολομβία. Η ομάδα του Χάμες μετρούσε δυο χρόνια χωρίς ήττα (με εξαίρεση τον τελικό του Κόπα Αμέρικα που ηττήθηκε με γκολ στην παράταση), κι όμως στο προβληματικό από άποψη οξυγόνου Άλτο σήκωσε τα χέρια ψηλά. Οι γηπεδούχοι κέρδισαν κι αυτό το ματς με 1-0 ενώ σύμφωνα με τα ρεπορτάζ ο Χάμες και κάποιοι συμπαίκτες του τα είδαν όλα στην προσπάθεια τους να ολοκληρώσουν το παιχνίδι.

Χάρη στο απόρθητο «Τιτάν» οι Βολιβιανοί σκαρφάλωσαν μερικές θέσεις στη βαθμολογία και σχεδόν από το πουθενά ονειρεύονται ένα εισιτήριο για το επόμενο Μουντιάλ. Μια ομάδα που εκτός έδρας έχει φύγει με 6 γκολ στην πλάτη από την Αργεντινή, με 5 από τη Βραζιλία και με 4 από το Εκουαδόρ πριν λίγες μέρες. Το ρεκόρ 8 παιχνίδια/8 νίκες που έχει στο παλμαρέ του το γήπεδο μέσα σε λιγότερο από δέκα μήνες έχει προκαλέσει μια μικρή ανησυχία στους μελλοντικούς φιλοξενούμενους που κουτσά-στραβά είχαν αρχίσει να συνηθίζουν τις δυσκολίες ενός αγώνα στην προηγούμενη έδρα στη Λα Παζ.

Αυτές τις μέρες το Άλτο θα επισκεφτεί η Παραγουάη ενώ την άνοιξη θα ανέβει εκεί η Ουρουγουάη. “Ένας 90λεπτος αγώνας στη Βολιβία σου φαίνεται σαν να παίζεις ένα παιχνίδι 120 λεπτών με παίκτη λιγότερο εξ αρχής” δήλωσε αυτές τις μέρες ο προπονητής της Παραγουάης, Γκουστάβο Αλφάρο και συνέχισε: “Ο αντίπαλος παίζει ουσιαστικά με παίκτη παραπάνω κι αυτός ο παίκτης είναι το υψόμετρο”.

Πριν από την αναμέτρηση με την Κολομβία, οι Κολομβιανοί δημοσιογράφοι ζήτησαν από τον Αργεντινό προπονητή της Always Ready να τους εξηγήσει τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου σταδίου. Σύμφωνα με τον Φακούντο Μπιόντι “το υψόμετρο στο Ελ Άλτο είναι μια δύσκολη πρόκληση που απαιτεί χρόνο προσαρμογής. Για να νιώσεις καλά εγκλιματισμένος χρειάζεσαι κοντά στις τρεις εβδομάδες! Φυσικά οι εθνικές ομάδες δεν έχουν τέτοια πολυτέλεια χρόνου. Το σίγουρο είναι ότι πρέπει να έρθεις εδώ όσο πιο νωρίς μπορείς. Με το που βγαίνεις από το αεροπλάνο το νιώθεις, οπότε δεν γίνεται να έρθεις και να παίξεις με τη μια. Η αναπνοή γίνεται πιο δύσκολη, κάθε κίνηση θέλει διπλάσια ώθηση από το σώμα. Και δεν είναι μόνο αυτό. Ακόμα και η μπάλα λειτουργεί διαφορετικά. Η αναπήδηση είναι διαφορετική και η μπάλα κινείται πιο γρήγορα, περιπλέκοντας τα πράγματα για τους τερματοφύλακες, όπως θα είδατε και σε ένα από τα γκολ με τη Βενεζουέλα.”

“Το ποδόσφαιρο κρίνεται μερικές φορές από τις λεπτομέρειες. Δεν σημαίνει ότι θα κερδίσουμε μόνο και μόνο γιατί αλλάξαμε γήπεδο αλλά κάνουμε ό,τι μπορούμε για να εκμεταλλευτούμε κάθε λεπτομέρεια και η ψυχολογία παίζει κι αυτή το δικό της ρόλο” δήλωσε ο τεχνικός της εθνικής, Όσκαρ Βιγιέγκας, και οι Βολιβιανοί κάνουν πράγματι ό,τι μπορούν για να κερδίσουν τον ψυχολογικό πόλεμο. Το υψόμετρο δεν θα τους χαρίσει από μόνο του καμία νίκη (το έδειξε άλλωστε και η εμπειρία της Λα Παζ όπου τα τελευταία χρόνια έχασαν αρκετά παιχνίδια) αλλά τουλάχιστον θα αυξήσει αισθητά τις πιθανότητες τους. Πριν μερικά χρόνια ο Νειμάρ είχε σχολιάσει αμέσως μετά από ένα ματς της Βραζιλίας στη Λα Παζ πως “είναι απάνθρωπο να παίζεις μπάλα με τέτοιες συνθήκες”. Η απάντηση των Βολιβιανών βρισκόταν μερικά μέτρα μακριά από τον Βραζιλιάνο, γραμμένη στο χόρτο δίπλα ακριβώς στη γραμμή του άουτ: «4150 μέτρα. Παίζουμε εκεί που ζούμε»