Λίγο πριν πατήσουν το χορτάρι του σταδίου Ντα Λουζ, Μπενφίκα και Άγιαξ κάνουν τα όνειρά τους για τη συνέχεια της πορείας τους στο Τσάμπιονς Λιγκ και την πρόκριση στους 8 του θεσμού. Γνωρίζουν όμως, ότι όποιος και αν περάσει, θα είναι δύσκολο να καταφέρει να σηκώσει και το τρόπαιο. Η αλήθεια είναι ότι ο Άγιαξ τα τελευταία χρόνια είναι πιο ισχυρός, έχει κάνει καλύτερες πορείες, δεν κουβαλάει και την κατάρα του Μπέλα Γκούτμαν (όπως η αντίπαλός του), αλλά οι δυο ιστορικές ομάδες από την Ολλανδία και την Πορτογαλία, δεν συγκαταλέγονται πλέον στην πρώτη βαθμίδα του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Σε ένα Τσάμπιονς Λιγκ που οι αγγλικές ομάδες έχουν χρήματα και ισχύ και μαζί με τις κλασικές ισπανικές δυνάμεις και την Μπάγερν μονοπωλούν για μια δεκαετία τον θεσμό, το ζευγάρι αυτό είναι πιο… συμπληρωματικό.
Η πραγματικότητα ήταν πολύ πολύ διαφορετική πριν από 50-60 χρόνια. Από τη σεζόν 1960-61 ως και τη σεζόν 1972-73 το Κύπελλο Πρωταθλητριών είδε σε 9 από τους 13 τελικούς του να βρίσκεται είτε η Μπενφίκα, είτε ο Άγιαξ. Και από αυτούς τους 9 τελικούς, στους 5 τα κατάφεραν. Δύο φορές η Μπενφίκα και τρεις ο Άγιαξ. Το κατόρθωμα αυτό είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό αν αναλογιστεί κανείς ότι μιλάμε για πραγματικό Κύπελλο Πρωταθλητριών, στο οποίο δεν έπαιζαν τρεις και τέσσερις ομάδες από κάθε χώρα, ούτε είχαν δεδομένη τη συμμετοχή τους σε ομίλους και άλλα τέτοια που κάνει η UEFA για να μην τύχει και έχει ελπίδα καμία μικρή ομάδα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι σε έναν από τους λίγους τελικούς που δεν είχαμε Άγιαξ ή Μπενφίκα, το Πρωταθλητριών το κατέκτησε η Φέγενορντ (προλαβαίνοντας τους άσπονδους φίλους της από το Άμστερνταμ). Το Πρωταθλητριών είχε μόνο νοκ άουτ αγώνες και πολύ συχνά μεγάλα ζευγάρια προέκυπταν από νωρίς.
Ο Εουσέμπιο θα βρίσκεται πάντα δίπλα στην Μπενφίκα
Σε όλο το διάστημα της αίγλης τους, Μπενφίκα και Άγιαξ δεν συναντήθηκαν σε κάποιον από αυτούς τους τελικούς. Ο κύριος λόγος (πέρα από το γεγονός ότι δεν υπήρχαν όμιλοι) είναι ότι στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1960 ο Άγιαξ ήταν εκτός τίτλων στην Ολλανδία. Οι δε συνολικές τους συναντήσεις ήταν μόλις σε δύο χρονιές. Η πρώτη από αυτές αποδείχθηκε τεράστιας σημασίας, καθώς προκάλεσε επί της ουσίας και την αλλαγή σκυτάλης ανάμεσα στους δύο συλλόγους και τους δύο μεγάλους τους σταρ. Τον Εουσέμπιο και τον Κρόιφ. Ήταν 12 Φεβρουαρίου του 1969 όταν στο Ολυμπιακό Στάδιο του Άμστερνταμ ο 22χρονος Γιόχαν Κρόιφ υποδεχόταν τον 27χρονο Εουσέμπιο. Η Μπενφίκα είχε φτάσει εντελώς ακούραστα στα προημιτελικά του θεσμού, καθώς απέκλεισε την ισλανδική Βαλούρ και στη συνέχεια πέρασε δίχως αγώνα, εξαιτίας της αποχώρησης αρκετών ομάδων από χώρες της ανατολικής Ευρώπης, μετά την εισβολή της ΕΣΣΔ (και του Συμφώνου της Βαρσοβίας) στην Τσεχοσλοβακία. Η ΟΥΕΦΑ υπό την πίεση των αντιδράσεων από τις χώρες του δυτικού κόσμου, αποφάσισε να βάλει τις ομάδες υπό σοβιετική επιρροή να παίξουν μεταξύ τους, οδηγώντας ορισμένες χώρες να αποσυρθούν. Από την άλλη πλευρά, ο Άγιαξ είχε πιο δύσκολο δρόμο, στη θεωρία τουλάχιστον, καθώς απέκλεισε εύκολα τη Νυρεμβέργη και την Φενέρ με συνολικό σκορ 5-1 και 4-0 αντίστοιχα. Δυο ομάδες που καθόλου αμελητέες δεν ήταν εκείνη τη σεζόν.
Άγιαξ-Μπενφίκα στο χιονισμένο Άμστερνταμ
Ο Άγιαξ ήταν η ομάδα που εμφανιζόταν ως η νέα έκπληξη, απέναντι στην ομάδα του διάσημου Εουσέμπιο. Οι Πορτογάλοι αναγκάστηκαν να παίξουν σε δύσκολες γι’ αυτούς συνθήκες, καθώς το χιόνι είχε καλύψει το χορτάρι. Το θεωρητικό αυτό πλεονέκτημα των γηπεδούχων δεν φάνηκε στον αγώνα. Η Μπενφίκα αποφάσισε να δείξει ποιος ήταν το αφεντικό, πίεσε, έκλεψε μπάλες, έπαιξε καλό ποδόσφαιρο πάνω στο δύσκολο τερέν και ήταν μπροστά στο σκορ από το ημίχρονο με 0-2. Ο Ρίνους Μίχελς στο ημίχρονο έκανε αλλαγή, περνώντας τον Σουηδό Ίνγκε Ντάνιελσον (που έμεινε μόλις μια σεζόν στο Άμστερνταμ, αλλά σκόραρε πολλά και κρίσιμα γκολ) και αυτός μείωσε σε 1-2 σχεδόν με την έναρξη του 2ου ημιχρόνου. Η Μπενφίκα όμως σκόραρε και τρίτη φορά και το ματς τελείωσε με 1-3, παρά το γεγονός ότι κάποιοι από τους παίκτες της Μπενφίκα, όπως δήλωναν, δεν είχαν ξαναδεί χιόνι στη ζωή τους. Το απαιτητικό κοινό του Άγιαξ δεν μπορούσε να το πιστέψει. Μια που τότε δεν υπήρχαν social media για να ξεθυμαίνει ο κόσμος, τα γραφεία του συλλόγου κατακλύστηκαν από επιστολές διαμαρτυρίας. Αρκετές από αυτές με στόχο τον Μίχελς που τον κατηγορούσαν για την κατάσταση της ομάδας και για το πώς οι Πορτογάλοι, άμαθοι σε αυτές τις συνθήκες, έδειξαν καλύτερη φυσική κατάσταση. Σε μία, ένας έξαλλος Ολλανδός αποκαλεί τον Μίχελς άκαμπτο και αυστηρό τύπο που δεν γνωρίζει ότι είναι κακός προπονητής. Ότι έλεγε βλακείες πως ο Εουσέμπιο θα επηρεαστεί από το χιόνι και ότι είναι καλύτερο να μην ταξιδέψει καν η ομάδα στη ρεβάνς για να γλιτώσει και τα έξοδα.
Ο σκεπτικός Ρίνους Μίχελς στο γραφείο του
Η ρεβάνς αναμενόταν να είναι μια τυπική διαδικασία όχι μόνο από τους Ολλανδούς, αλλά και από τους Πορτογάλους. Το Ντα Λουζ γέμισε με κόσμο που είχε σίγουρη την πρόκριση στα ημιτελικά. Η Μπενφίκα είχε μόλις μία ήττα στα τελευταία 25 εντός έδρας ευρωπαϊκά της παιχνίδια κι αυτή ήταν από τη Γιουνάιτεντ του Τζορτζ Μπεστ, όχι από τον σχεδόν αμούστακο Κρόιφ. Ο Ρίνους Μίχελς όμως δεν ταξίδεψε στη Λισαβόνα για να δει τις ομορφιές της, ούτε για να επιβαρύνει το μπάτζετ του Αίαντα. Έκανε αλλαγές στην 11δα του προσπαθώντας να κυνηγήσει μέχρι τέλους τις πιθανότητές του. Πέρασε σέντερ μπακ τον θηριώδη Άντον “Τον” Προνκ, ένα παιδί γέννημα θρέμμα του Άγιαξ με το παρατσούκλι ο ξανθός γίγαντας. Ο Προνκ ανέλαβε το μαρκάρισμα του Εουσέμπιο με στόχο να μην τον αφήσει να πάρει ανάσα. Παράλληλα, ο Ντάνιελσον ξεκίνησε αυτή τη φορά βασικός. Και οι δυο κινήσεις του Μίχελς βγήκαν. Ο Εουσέμπιο περιορίστηκε αρκετά, ενώ ο Σουηδός φορ άνοιξε το σκορ μόλις στο 9′, ενώ ήδη είχε ακυρωθεί γκολ του Άγιαξ για οφσάιντ. Πριν καλά καλά καταλάβουν οι παίκτες της Μπενφίκα τι γίνεται, o Κρόιφ έκανε το 0-2 στο 11′. Το Ντα Λουζ πάγωσε. Οι άνθρωποι της Μπενφίκα άρχισαν μέσα τους να ευχαριστούν την καλή ΟΥΕΦΑ που εκείνη τη σεζόν εισήγαγε επίσημα το εκτός έδρας γκολ (είχε δοκιμαστεί προηγουμένως), αλλά ούτε αυτό τους έσωσε, καθώς ο Γιόχαν έγραψε το 0-3 στο 31′. Το παρακάτω βίντεο αποτελεί εντυπωσιακό αρχείο της εποχής και αρκεί μόνο να δείτε μετά το 8.50 περίπου δύο φάσεις που ο μαγικός Κρόιφ χορεύει όλη την Μπενφικά:
Δυστυχώς λείπουν κάποια γκολ, αλλά μόνο και μόνο για τον Κρόιφ αξίζουν οι φάσεις
Η Μπενφίκα κατάφερε να βάλει το πολυπόθητο γκολ στο 70′ και να κάνει το σκορ 1-3. Μπορεί να είχαμε εκτός έδρας γκολ, δεν είχαμε όμως παράταση και το ματς έληξε έτσι. Ο αγώνας έγινε στις 10 το βράδυ, χωρίς κάποια τηλεοπτική μετάδοση στην Ολλανδία και πολλοί οπαδοί του Άγιαξ είχαν κοιμηθεί ήδη, χωρίς να ασχοληθούν με το “αδιάφορο” ματς. Το επόμενο πρωί τους βρήκε έκπληκτους να μην πιστεύουν τα νέα. Ο Άγιαξ όχι μόνο δεν έχασε, όχι μόνο κέρδισε, αλλά δεν αποκλείστηκε κιόλας. Και μάλιστα, πιθανότατα να άξιζε και την πρόκριση. Η ολλανδική τηλεόραση κατάφερε και βρήκε κάποια πλάνα τα οποία έδειξε την Πέμπτη το βράδυ με τον κόσμο κολλημένο στην τηλεόραση για να δει πώς ο Κρόιφ έκανε τον Εουσέμπιο να του δώσει συγχαρητήρια στο τέλος (στην ιστορική φωτογραφία που βρίσκεται στην αρχή του κειμένου) και γιατί ο Μίχελς είπε ότι αυτή ήταν η καλύτερη εμφάνιση του Άγιαξ επί των ημερών του. Όπως επίσης, προέβλεψε σωστά, ότι με αυτό το παιχνίδι η ολλανδική ομάδα άνοιγε μια πόρτα και έμπαινε στους μεγάλους της Ευρώπης.
Τα πράγματα οδηγήθηκαν κάπως έτσι σε τρίτο παιχνίδι. Η ΟΥΕΦΑ το όρισε στο Σταντ ντε Κολόμπ, στο Παρίσι, ένα γήπεδο γνωστό κατά κύριο λόγο για τους αγώνες ράγκμπι. Για όσους έχουν διαβάσει παλιότερα κείμενά μας, ίσως να θυμούνται ότι στο ίδιο στάδιο η Ουρουγουάη κατέκτησε το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο το 1924 στο ποδόσφαιρο και έγινε γνωστή στην Ευρώπη. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Άγιαξ θα ξεκινούσε εκεί την πορεία του για την κορυφή. Η επιλογή της Γαλλίας ευνόησε τον Άγιαξ. Από τους 63.638 θεατές, υπολογίζεται ότι περίπου 40.000 ήταν Ολλανδοί που είχαν καταλάβει το Παρίσι εκείνη την 5η Μαρτίου του 1969. Οι Πορτογάλοι δέχτηκαν το Παρίσι περιμένοντας τους πολλούς Πορτογάλους μετανάστες να κάνουν το γήπεδο Ντα Λουζ, αλλά τελικά ήταν οι Ολλανδοί αυτοί που πήραν τη μάχη της εξέδρας.
Το τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας του 1968-69
(επικά πλάνα από τις εξέδρες)
Το παιχνίδι ήταν γενικά μάλλον μέτριο και ο κακός αγωνιστικός χώρος δεν βοήθησε. Οι ομάδες είχαν κάποιες ευκαιρίες, αλλά ήταν φανερό ότι φοβόντουσαν. Τα 90 λεπτά έμειναν χωρίς γκολ αυτή τη φορά. Ήταν η ώρα της παράτασης. Ένα αμυντικό λάθος και η κακή εκτίμηση του τερματοφύλακα της Μπενφίκα, έχρισαν τον Κρόιφ σκόρερ στο 93′. Στη συνέχεια ανέλαβε ο Σουηδός. Ο Ντάνιελσον σκόραρε δυο φορές στο 105′ και 108′ και καθάρισε το ματς, απέναντι σε μια Μπενφίκα που στην παράταση φάνηκε να μείνει από δυνάμεις. Ο Μίχελς τραγουδούσε μαζί με τους οπαδούς. Ένας μεθυσμένος Ολλανδός μπούκαρε μετά το 2ο γκολ για να τον μαζέψει (όχι ευγενικά) ο Τόρες της Μπενφίκα. Το τελικό 3-0 βρήκε τους Ολλανδούς να πανηγυρίζουν έξαλλα σε Άμστερνταμ και Παρίσι, με τη France-Soire να γράφει ότι ήταν το μεγαλύτερο πάρτι στο Παρίσι μετά από εκείνο της απελευθέρωσης.
Οι παλιότεροι οπαδοί του Άγιαξ, ξεχωρίζουν αυτή τη στιγμή, εκείνο το βράδυ που πραγματοποιήθηκε ρεκόρ εισιτηρίων σε αγώνα ποδοσφαίρου στη Γαλλία και παρέμεινε για πολλά χρόνια, ως μια από τις μεγαλύτερες ημέρες του Άγιαξ. Κι ας μην ήταν τελικός. Ακόμα κι ο ιστορικός πρόεδρος φαν Πράαχ αυτή τη στιγμή κρατούσε για πάντα μέσα του. Πέρα από τους τίτλους, είναι οι στιγμές που οδηγούν σε αυτούς, που ανοίγουν τον δρόμο. Ειδικά όταν δεκάδες πούλμαν μεταφέρουν Ολλανδούς στο Παρίσι. Ήταν η στιγμή που η Μπενφίκα υπέκυψε στον Άγιαξ και ο Εουσέμπιο στον Κρόιφ. Μια νέα εποχή στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο.
Ο Άγιαξ στα ημιτελικά αντιμετώπισε την Σπάρτακ Τρνάβα. Θα μπορούσε να αντιμετώπιζε την ΑΕΚ, αλλά η ελληνική ομάδα μετά την ήττα με 2-1 στο πρώτο ματς, έμεινε στο 1-1 στη ρεβάνς της Νέας Φιλαδέλφειας. Το πρώτο ματς ήρθε με 3-0, αλλά στην Τσεχοσλοβακία παραλίγο να την πατήσει όπως η Μπενφίκα. Η Σπάρτακ από το 49′ κέρδιζε με 2-0, αλλά τελικά δεν βρήκε και τρίτο γκολ. Κάπως έτσι οι Ολλανδοί έφτασαν στον τελικό του Μπερναμπέου απέναντι στη Μίλαν. Εκεί όμως αποδείχθηκαν κατώτεροι τον περιστάσεων. Οι Ιταλοί κέρδισαν εύκολα με 4-1 και ο Άγιαξ δεν έσπασε το ρόδι. Ο ήρωας Προνκ, ο άνθρωπος που έσβησε τον Εουσέμπιο έγινε μάλλον ο μοιραίος. Τόσο πολύ που ο Μίχελς τον τελείωσε ουσιαστικά μετά τον τελικό. Αλλά η αρχή είχε γίνει κι ο Κρόιφ με την παρέα του θα κατακτούσαν τρία Κύπελλα Πρωταθλητριών τα επόμενα χρόνια. Φυσικά, η συνάντηση του 1969 δεν ήταν η τελευταία του Κρόιφ με τον Εουσέμπιο. Αλλά αυτή είναι μια ιστορία για μια άλλη φορά.