Οι τελευταίες πτήσεις ενός ποδοσφαιρικού ναού

Αν για τους φίλους του πολιτισμού η επίσκεψη σε ένα μουσείο, σε μια θεατρική παράσταση, σε μια πινακοθήκη είναι πάντα μέσα στο πρόγραμμα ενός ταξιδιού, τότε για τους ποδοσφαιρόφιλους συχνά μια επίσκεψη σε ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο αποτελεί ό,τι πιο κοντινό. Οι «ναοί του ποδοσφαίρου» όπως τα Μπερναμπέου, Γουέμπλεϊ, Καμπ Νου, Μπομπονέρα, Μαρακανά, Άνφιλντ, Ολντ Τράφορντ και αρκετά ακόμα στάδια αποτελούν μέρη που τα ξέρουμε καλά, συνήθως χωρίς να τα έχουμε επισκεφτεί. Δεν είναι απλά οι τοίχοι ή κάποιο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον που κάνει όλα αυτά τα κτίσματα να ξεχωρίζουν. Είναι το δέος που προκαλούν, η ατμόσφαιρά τους, η ιστορία που έχει γραφτεί εκεί, τα ιερά τέρατα της μπάλας που έχουν παίξει πάνω στο χορτάρι τους. Γι’ αυτό άλλωστε δεν ξεγράφονται από άλλα πιο σύγχρονα, πιο μοντέρνα στάδια που με όρους «παρακολούθησης ενός θεάματος» σίγουρα υπερτερούν. Σε ένα από αυτά τα γήπεδα θα φιλοξενηθεί ακόμα ακόμα ένα Ίντερ-Μίλαν για τη μάχη της κορυφής της Serie A, ένα από τα πιθανώς τελευταία ντέρμπι του Μιλάνου στο ιστορικό Τζουζέπε Μεάτσα.

Ο ποδοσφαιρικός ναός του Μιλάνου και πιθανότατα όλης της Ιταλίας, περισσότερο και από το Ολίμπικο και σίγουρα περισσότερο από τα γήπεδα που έχει χρησιμοποιήσει η Γιουβέντους, ζει μάλλον τις τελευταίες του σεζόν πριν κλείσει έναν αιώνα ζωής. Η ιστορία της περιοχής πηγαίνει πολλούς αιώνες πίσω. Η εκκλησία του Σαν Σίρο αλά Βέρπα έχει μεγάλη ιστορία, με αναφορές γι’ αυτή να υπάρχουν από τον 9ο αιώνα ακόμα. Στη σημερινή της μορφή κατασκευάστηκε περίπου κατά το 1450. Πήρε το όνομά της από το κανάλι Βέρπα, του ποταμού Ολόνα και γύρω από την εκκλησία δημιουργήθηκε ένα μικρό χωριουδάκι.

Σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων από το γήπεδο

Το Σαν Σίρο ήταν ένα αγροτικό χωριουδάκι στις όχθες του Ολόνα και παρέμεινε έτσι για αρκετούς αιώνες, μέχρι που προσαρτήθηκε στο Μιλάνο το 1873. Σήμερα είναι μια περιοχή στα δυτικά της πόλης που δεν κρατάει παρά ελάχιστα κτίρια από το παλιό χωριό, ανάμεσά τους και τμήμα της εκκλησίας. Δεν αποτελεί κάποιο διάσημο μέρος και δεν θα το ξέραμε ποτέ, αν δεν υπήρχε ο Πιέρο Πιρέλι, ναι της γνωστής οικογενείας. Ο πατέρας του Τζιοβάνι Μπατίστα είχε ιδρύσει την γνωστή εταιρεία ελαστικών (και καλωδίων) και ο Πιέρο την ανέλαβε αφού επέστρεψε από τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Πιέρο όμως είχε και άλλα ενδιαφέροντα, πέρα από τα καλώδια για τα οποία σπούδασε στις ΗΠΑ. Λάτρευε τα σπορ και ίδρυσε την Πιρέλι Σπορτ Γκρουπ φτιάχνοντας και ένα γήπεδο γι’ αυτή. Πολύ περισσότερο όμως, ήταν ο 2ος πρόεδρος της Μίλαν (και ο πρώτος Ιταλός πρόεδρός της), με θητεία από το 1909 ως το 1928.

Προς το τέλος της θητείας του αποφάσισε να φτιάξει ένα γήπεδο για τη Μίλαν, στη θέση του ιπποδρόμου του οποίου ήταν ιδιοκτήτης στην περιοχή του Σαν Σίρο. Όπως λέει και ο επίσημος ιστότοπος της Μίλαν, μια ομάδα με ιδρυτές Άγγλους, θα έπρεπε να είχε και αγγλικό γήπεδο. Και πράγματι, ο Πιέρο Πιρέλι που θαύμαζε το αγγλικό ποδόσφαιρο, όχι μόνο το έχτισε με δικά του έξοδα, αλλά καθοδήγησε και τον αρχιτέκτονα Ουλίσε Στακίνι (διάσημο επίσης για τον Κεντρικό Σταθμό του Μιλάνου) να το φτιάξει χωρίς στίβο, με τέσσερις εξέδρες, κοντά στο αγγλικό στιλ. Το στάδιο χτίστηκε εξαιρετικά γρήγορα, από το καλοκαίρι του 1925 μέχρι το καλοκαίρι του 1926 και όταν εγκαινιάστηκε, στις 19 Σεπτεμβρίου, διέθετε 35.000 θέσεις και μια σκεπαστή εξέδρα. Η Ίντερ κέρδισε σε φιλικό αγώνα τη Μίλαν με 6-3 και η ιστορία άρχισε να γράφεται.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 (πολύ καλύτερο από τα περισσότερα δικά μας στη δεκαετία του 2020)

Το 1928 η Μίλαν αλλάζει προεδρία, αλλά η Πιρέλι δεν θα χαθεί από το ποδόσφαιρο, καθώς αρκετές δεκαετίες αργότερα θα γίνει ο κύριος σπόνσορας της Ίντερ και θα συνδυάσει το όνομά της με τις φανέλες των νερατζούρι (όποτε κλείνω τα μάτια μου βλέπω εκείνη την γκρί με την οριζόντια ρίγα και τον Ρονάλντο). Το Nuovo Stadio Calcistico San Siro πέρασε στα χέρια του δήμου του Μιλάνου το 1935 με στόχο την επέκτασή του και τη βελτίωσή του. Το γήπεδο έφτασε να χωράει 55.000 θεατές. Η Μίλαν κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου το εγκαταλείπει για την Αρένα Τσίβικα, ένα άλλο ιστορικό γήπεδο, πολύ πιο κεντρικά στο Μίλανο, γήπεδο που ήταν έδρα και της Ίντερ. Ο λόγος; Τα προβλήματα με την ηλεκτροδότηση στο Μιλάνο δημιουργούν προβλήματα και στα τραμ, άρα και στην μετακίνηση των οπαδών στο μακρινό Σαν Σίρο.

Καρτ ποστάλ από τα 50s

Από τη σεζόν 1947-78 το γήπεδο γίνεται έδρα και των δύο ομάδων πλέον, με την Ίντερ να παίζει κι αυτή εκεί. Το ποδόσφαιρο μετά τον πόλεμο γνωρίζει μεγάλη άνθιση στην πόλη και ο δήμος ψάχνει τρόπο ώστε ο κόσμος να μπορεί να βλέπει τις αγαπημένες του ομάδες. Πέφτουν οι ιδέες για αύξηση της χωρητικότητας της Αρένα Τσίβικα, κατασκευή ενός νέου σταδίου ή επέκταση του Σαν Σίρο. Ο δήμος επιθυμεί την επέκταση του Σαν Σίρο, οι ομάδες της Αρένα Τσίβικα και η αριστερά την κατασκευή ενός νέου γηπέδου. Τελικά, μετά από μια πενταετία συζητήσεων στο δημοτικό συμβούλιο προκρίνεται η επέκταση του Σαν Σίρο. Το γήπεδο αποκτά νέο διάζωμα στα μέσα της δεκαετίας του 1950. O στόχος είναι οι 100.000 θεατές, αλλά για λόγους ασφαλείας η χωρητικότητα πέφτει στη συνέχεια στους 85.000 (με 60.000 καθήμενους). Οι προβολείς μπαίνουν το 1957 (με την Ίντερ να αρνείται να… τσοντάρει οικονομικά και τη Μίλαν να πληρώνει για να πάρει αργότερα πίσω τα χρήματά της μέσω απαλλαγών πληρωμής στον δήμο) και ο φωτεινός πίνακας μια δεκαετία μετά.

Το γήπεδο κρατά κάποια τμήματα από το παρελθόν, αλλά ανακαινίζεται πλήρως και αποκτά τη διάσημη ελικοειδή εξωτερική μορφή του. Τα πράγματα γίνονται ευκολότερα για την τραγική μετακίνηση του κόσμου με το πάρκινγκ που κατασκευάζεται, αλλά και με τη γραμμή του μετρό το 1964. Το γήπεδο αλλάζει όνομα το 1980 και λέγεται Τζουζέπε Μεάτσα προς τιμή του ιστορικού ποδοσφαιριστή που φόρεσε τις φανέλες και των δύο ομάδων. Οι οπαδοί της Μίλαν δεν ενθουσιάζονται τόσο καθώς ο Μεάτσα πέρασε μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του στην Ίντερ και αρκετοί δεν υιοθετούν το όνομα. Ακόμα και σήμερα το Σαν Σίρο είναι ας πούμε το “εναλλακτικό” όνομα του γηπέδου.

Η τρίτη ανακαίνιση του γηπέδου γίνεται με αφορμή το Μουντιάλ του 1990. Η Ιταλία καταφέρνει να εκσυγχρονίσει αρκετά γήπεδά της (και η αλήθεια είναι ότι πολλά από αυτά παραμένουν ίδια εδώ και δεκαετίες) και έτσι το Μεάτσα αλλάζει μορφή. Η ιδέα του γκρεμίσματος και ενός νέου γηπέδου εγκαταλείπεται και έτσι όπως και την προηγούμενη φορά, η νέα κατασκευή περικλείει τις δύο παλιότερες. Αρκετοί παρομοιάζουν το Μέατσα με τις ρωσικές κούκλες ματριόσκα που η μεγάλη κρύβει μέσα τις μικρότερες. Οι αρχιτέκτονες Ραγκάτσι και Χόφερ αναλαμβάνουν τη σχεδίαση. Οι εμβληματικοί κυλινδρικοί πύργοι προστίθενται. Έντεκα συνολικά, με τέσσερις από αυτούς μεγαλύτερους να χρησιμοποιούνται ως στηρίγματα για το στέγαστρο. Το ανέβασμα δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο και παίρνει αρκετή ώρα (το λέω από προσωπική εμπειρία), ενώ δημιουργείται και η οπτική ψευδαίσθηση όταν βλέπεις τον κόσμο να ανεβαίνει, ότι περιστρέφονται. Το ανανεωμένο στάδιο εγκαινιάζεται λίγο πριν το Μουντιάλ και είναι πανέμορφο.

Όσοι μεγαλώσαμε βλέποντας Τσάμπιονς Λιγκ ή παίζοντας FIFA το λατρεύαμε και το ξεχωρίζαμε αμέσως. Φυσικά δεν είναι όλα τέλεια. Το μικρόκλιμα του γηπέδου με τις στενές διαστάσεις και την οροφή που καλύπτει πλέον όλες τις θέσεις και κρύβει τον ήλιο αρκετά δυσκολεύοντας τη φύτευση του γκαζόν. Το γήπεδο αντιμετωπίζει συχνά προβλήματα, με το γρασίδι να είναι σε κάποια σημεία σε χειρότερη κατάσταση. Αρκετές φορές, όπως και στο ματς που έρχεται, οι Ιταλοί καταφεύγουν μέχρι και στο τρικ να βάψουν το γκαζόν για να μη φαίνεται γεμάτο μπαλώματα. Η χωρητικότητα παίζει από 75.000 μέχρι τις 80.000 θεατές ανάλογα με τα μέτρα που ισχύουν.

Από τότε οι αλλαγές που έχουν γίνει είναι μικρές. Ο ναός του ποδοσφαίρου έχει φιλοξενήσει σπουδαία ματς που έκριναν πρωταθλήματα, τελικό Τσάμπιονς Λιγκ, νοκ άουτ ματσάρες του Τσάμπιονς Λιγκ μεταξύ Μίλαν και Ίντερ, αγώνες από δύο Μουντιάλ και ένα Euro, αλλά και συναυλίες τεράστιων ονομάτων. Από τον Μάικλ Τζάκσον και την Μαντόνα μέχρι τους U2 και τους Rolling Stones. Η αλήθεια είναι ότι αν το επισκεφτείς τα δείχνει τα χρονάκια του. Και για τον λόγο αυτό κάτι που βρισκόταν για αρκετό καιρό στα λόγια φαίνεται να παίρνει σάρκα και οστά. Μίλαν, Ίντερ και η πόλη του Μιλάνου αποφάσισαν για τη δημιουργία ενός νέου γηπέδου. Πολύ πρόσφατα οι ομάδες συμφώνησαν και επέλεξαν το σχέδιο μιας εταιρείας. Το νέο γήπεδο έχει προς το παρόν το όνομα “Κατεντράλε” αφού είναι βασισμένο στο διάσημο Ντουόμο, τον καθεδρικό ναό της πόλης.

Είναι τούτο το έργο μακέτο;

Δυστυχώς, χάρη στον τρόπο των ανακαινίσεων με το στάδιο να περιλαμβάνει τα παλιότερα κομμάτια εντός του, δεν είναι εφικτή πλέον μια νέα ριζική ανακαίνιση. Η κατασκευή ενός νέου σταδίου είναι μονόδρομος. Το παρήγορο είναι ότι σχέδιο που επιλέχθηκε είναι πράγματι  πολύ ωραίο. Όλα αυτά είναι υποκειμενικά, αλλά για μένα τα περισσότερα νέα στάδια δεν έχουν χαρακτήρα, είναι απλά σύγχρονες Αρένες που θα μπορούσαν να είναι απλά συναυλιακοί χώροι. Ο “Καθεδρικός” δείχνει κάτι ξεχωριστό. Το στάδιο θα είναι μικρότερο μεν, γύρω στις 65.000 θέσεις, αλλά υπερσύγχρονο και θα αποφέρει μεγαλύτερα κέρδη στους δύο συλλόγους. Από την άλλη, οι αντιδράσεις υπάρχουν. Άλλες συναισθηματικές, άλλες περισσότερο οργανωμένες. Ήδη έχει δημιουργηθεί ο σύλλογος Sì Meazza που θέλει να προσφύγει νομικά, ενώ κι ο Μπερλουσκόνι αντιτίθεται (όχι ότι η γνώμη του έχει κάποιο βάρος πλέον). Ο Πάολο Μαλντίνι δήλωσε ότι είναι από αυτούς που δικαιούται να μιλήσει για το πόσο τον πληγώνει να γκρεμιστεί το Μεάτσα, αλλά πιστεύει ότι είναι η μόνη λύση για ένα βιώσιμο μέλλον των δύο συλλόγων. Παρ’ όλα αυτά διάφοροι κάτοικοι, ως συνήθως, αλλά και ορισμένοι πολιτικοί υποστηρίζουν τη διατήρηση του υπάρχοντος σταδίου και λένε ότι το πλάνο για το νέο στάδιο είναι μη βιώσιμο. Αν δεν αρχίσει να χτίζεται δεν θα πούμε με σιγουριά τίποτα, αλλά φαίνεται ότι Ίντερ και Μίλαν είναι πιο κοντά από ποτέ στην κατασκευή ενός σταδίου. Κι οι εικόνες από το Μεάτσα θα ανήκουν στο παρελθόν.