Η πρώτη μεγάλη ευρωπαϊκή παράσταση του Άγιαξ

Στα 64 χρόνια ιστορίας του Τσάμπιονς Λιγκ/Κυπέλλου Πρωταθλητριών, μόνο τρεις ομάδες έχουν καταφέρει να εδραιώσουν την κυριαρχία τους σε τέτοιο βαθμό που να σηκώσουν τρεις συνεχόμενες φορές το τρόπαιο: Η Ρεάλ Μαδρίτης (δυο φορές), η Μπάγερν Μονάχου και ο Άγιαξ. Αυτό που ξεχωρίζει τον ‘Αίαντα’ όμως είναι ότι η άνοδος του στην κορυφή της Ευρώπης συνδυάστηκε με ένα είδος παιχνιδιού που κατά γενική ομολογία επηρέασε την εξέλιξη του ποδοσφαίρου όσο λίγα πράγματα.

To “ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο” των Ολλανδών στα τέλη των 60s και στις αρχές των 70s άφησε το σημάδι του στην ιστορία του παιχνιδιού και μετέτρεψε τον Άγιαξ σε μια από τις πιο αγαπημένες ομάδες του κόσμου εκείνη την εποχή. Ανάμεσα στις χώρες που ο ‘Άιαντας’ είχε τρομερή απήχηση βρισκόταν και η Ελλάδα, στην οποία ταξιδεύει σήμερα για να αντιμετωπίσει στην Τούμπα τον ΠΑΟΚ για τα προκριματικά του Τσάμπιονς Λιγκ. Όταν το 1991 ο Μπάρι Χουλσόφ (μέλος εκείνης της ομάδας) ανέλαβε προπονητής του ΠΑΣ Γιάννινα και έκανε μια εκδρομή σε ένα απομακρυσμένο ορεινό χωριό της Ηπείρου, ένας ηλικιωμένος κύριος τον αναγνώρισε και τον πλησίασε: “Έπιασε τα χέρια μου, τα κράτησε και άρχισε να κλαίει! Μου είπε ότι επειδή δεν υπήρχε τηλεόραση στο χωριό του, συνήθιζε να περπατάει για δυο ώρες μέχρι το διπλανό χωριό για να δει τους αγώνες του Άγιαξ. Και τώρα που έβλεπε μπροστά του έναν από εκείνους τους παίκτες, δεν μπορούσε να το πιστέψει.”

Μάιος 1965. Ο Άγιαξ τερματίζει μια θέση πάνω από τη ζώνη του υποβιβασμού στο ολλανδικό πρωτάθλημα και στο εσωτερικό του συλλόγου κυριαρχεί η άποψη ότι πρέπει να γίνουν ριζικές αλλαγές. Στην πιο σημαντική απ’όλες, τη θέση του προπονητή αναλαμβάνει ο 37χρονος Ρίνους Μίχελς. O Μίχελς, που πέρασε όλη την ποδοσφαιρική του καριέρα φορώντας τη φανέλα του Άγιαξ, είναι αποφασισμένος να αλλάξει τα πάντα στην ομάδα και για να το κάνει αυτό δεν διστάζει να διώξει κάποιους βασικούς παίκτες, να ποντάρει σε άγνωστους ποδοσφαιριστές άλλων ομάδων, που θεωρεί ότι ταιριάζουν στο στυλ ποδοσφαίρου που έχει στο μυαλό, και να προωθήσει πιτσιρικάδες στους οποίους μπορεί να εμφυσήσει πιο εύκολα τις ιδέες του.

Ο μεγάλος στόχος του δεν είναι απλά να επιστρέψει ο Άγιαξ στις πρώτες θέσεις αλλά να δημιουργήσει κάτι πιο μεγάλο, με πιο στερεές βάσεις και καλύτερες προοπτικές. Για να το καταφέρει αυτό, πρέπει να αλλάξει τη νοοτροπία όλου του συλλόγου, που ως τότε λειτουργούσε τελείως ερασιτεχνικά σε όλα τα επίπεδα. “Εκείνη την εποχή δεν είχαμε διευθυντές, δεν είχαμε κανέναν” έλεγε ο Κρόιφ. “Ήταν μόνο ο πρόεδρος και κάποιοι άνθρωποι που ασχολούνταν στον ελεύθερο χρόνο τους. Όταν ήρθε ο Μίχελς άλλαξε όλος ο τρόπος σκέψης”. Με τον Μίχελς οι προπονήσεις γίνονται πιο αυστηρές, πιο προσεγμένες και πολύ πιο κουραστικές, με ιδιαίτερη έμφαση στην τακτική και στην κάλυψη των χώρων. Τα αποτελέσματα της δουλειάς του δεν αργούν να φανούν.

Ένα μόνο χρόνο μετά την απογοητευτική σεζόν του 1964-65, ο Άγιαξ φτάνει στην κατάκτηση του πρωταθλήματος με τον Κρόιφ να τελειώνει τη σεζόν με 25 γκολ σε 23 παιχνίδια! Η επιτυχία αυτή επιτρέπει στους Ολλανδούς να αγωνιστούν στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, εκεί που στο παρελθόν μετρούσαν μόνο σφαλιάρες. Στην πρώτη τους παρουσία το 1957 είχαν διασυρθεί από την Ουγγρική Βάσας με 4-0 ενώ στη δεύτερη προσπάθεια τους δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν ούτε καν το εμπόδιο της αδύναμης Φρέντρικσταντ από την Νορβηγία, στον προκριματικό. Η φουρνιά αυτή όμως δεν έχει καμία σχέση με τις προηγούμενες.

Η ομάδα του Μίχελς ξεπερνάει εύκολα το εμπόδιο της Μπεσίκτας με δυο νίκες και συναντάει στη φάση των 16 την πρωταθλήτρια Αγγλίας, Λίβερπουλ. Η μεγάλη ευκαιρία του Άγιαξ να ακουστεί το όνομα του για πρώτη φορά στην Ευρώπη έχει φτάσει και ο Μίχελς δεν είναι διατεθειμένος να την αφήσει να πάει χαμένη. Στις 7 Δεκεμβρίου 1966 το Ολυμπιακό Στάδιο του Άμστερνταμ είναι κατάμεστο (η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη που ο Άγιαξ μετακόμισε για αυτό το παιχνίδι στο συγκεκριμένο γήπεδο αφού το Ντε Μεέρ δεν χωρούσε ούτε τους μισούς θεατές) αλλά οι καιρικές συνθήκες μόνο ιδανικές δεν είναι.

Η ομίχλη που είχε κάνει την εμφάνιση της από το προηγούμενο βράδυ δεν λέει να φύγει και η ορατότητα στην πόλη είναι τόσο περιορισμένη που το παιχνίδι πηγαίνει ολοταχώς για αναβολή. Η ιδέα να πραγματοποιηθεί το ματς την επόμενη μέρα απορρίπτεται δίχως δεύτερη σκέψη από τους Άγγλους, καθώς η Λίβερπουλ μετά από λίγες μέρες θα αντιμετώπιζε την Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, και έτσι μετά από αρκετές άκαρπες συζητήσεις ο Ιταλός διαιτητής, Αντόνιο Σμπαρντέλα, παίρνει την δύσκολη απόφαση να αρχίσει το ματς κανονικά.

Τα επόμενα 90 λεπτά μετατρέπονται σε παράσταση για ένα ρόλο, μια παράσταση όμως που ελάχιστοι ουσιαστικά βλέπουν! Η ομίχλη είναι τόσο πυκνή που οι θεατές βλέπουν μόνο ένα πολύ μικρό κομμάτι του αγωνιστικού χώρου. (Ανάμεσα στους τυχερούς βρίσκεται κι ένα 15χρονο πιτσιρίκι που ελλείψει εισιτηρίου, κατέστρωσε ολόκληρο σχέδιο για να τρυπώσει μέσα. “Έκανα μια γύρα όλο το γήπεδο ψάχνοντας να βρω σε ποια είσοδο βρίσκεται ο πιο ηλικιωμένος φύλακας. Όταν βρήκα έναν, περίμενα εκεί δίπλα και την κατάλληλη στιγμή έτρεξα μέσα. Ήξερα ότι ο τύπος ήταν πολύ μεγάλος σε ηλικία για να με φτάσει κι έτσι κατάφερα να μπω στο γήπεδο”. Το όνομα του πιτσιρικά; Λουίς Φαν Χάαλ.) Η κατάσταση αγγίζει τα όρια της κωμωδίας όταν ο Άγιαξ ανοίγει το σκορ μόλις στο 3ο λεπτό και μόνο ένα μικρό κομμάτι της κερκίδας πανηγυρίζει αμέσως, καθώς πρέπει να περάσουν αρκετά δευτερόλεπτα για να διαδοθεί η είδηση του γκολ σε όλο το γήπεδο! Ο σκόρερ, Σις ντε Βολφ, που έκανε το ντεμπούτο του εκείνη τη μέρα, θυμάται: “Μετά το γκολ γυρνούσαμε πίσω προς την περιοχή μας και ακούγαμε τον κόσμο να πανηγυρίζει σε κύματα. Οι περισσότεροι δεν είχαν δει το γκολ αλλά πανηγύριζαν γιατί άκουσαν τους άλλους να πανηγυρίζουν”.

Πριν καν συμπληρωθεί το 20λεπτο ο Άγιαξ διπλασιάζει τα τέρματα του χάρη σε μια κοντινή προβολή του Κρόιφ. Αυτό είναι το πρώτο ευρωπαϊκό γκολ στην καριέρα του, μετέπειτα, ‘Ιπτάμενου Ολλανδού’. Όσο νύχτωνε η ορατότητα μειωνόταν και ταυτόχρονα τα ευτράπελα αυξάνονταν. Κάπως έτσι σε αρκετές περιπτώσεις βρέθηκαν στον αγωνιστικό χώρο άνθρωποι που δεν θα έπρεπε να είναι εκεί. “Αν υπολογίζω καλά, μπήκα στο γήπεδο τουλάχιστον 7 φορές για να φροντίσω κάποιον παίκτη μας χωρίς να με αντιληφθεί ο διαιτητής” είχε αποκαλύψει αργότερα ο ιατρός του Άγιαξ ενώ και οι Άγγλοι εκμεταλλεύτηκαν την ιδιαίτερη κατάσταση, αφού ο Μπιλ Σάνκλι συνήθιζε να μπαίνει στο γήπεδο για να δώσει οδηγίες στους παίκτες του κάθε φορά που ο αγώνας σταματούσε για κάποιον τραυματισμό.

Όπως αποδείχτηκε, ο μεγάλος κερδισμένος από την όλη υπόθεση ήταν ο Άγιαξ, που παρά την ομίχλη έβρισκε εύκολα το δρόμο προς τα δίχτυα. Ο ‘Αίαντας’ σκόραρε άλλες δυο φορές στο 38′ και το 42′ κι έτσι οι δυο ομάδες πήγαν στα αποδυτήρια με το σκορ στο 4-0. Ο Σγιάκ Σβαρτ του Άγιαξ πάντως είχε επιχειρήσει να πάει τουλάχιστον τρία λεπτά πιο μπροστά, πιστεύοντας λανθασμένα – λόγω και της ομίχλης – ότι ο διαιτητής είχε σφυρίξει τη λήξη του ημιχρόνου, αλλά ευτυχώς γι’αυτόν ένας φροντιστής το αντιλήφθηκε και την τελευταία στιγμή του φώναξε να γυρίσει πίσω, αφού το 45λεπτο δεν είχε ολοκληρωθεί.

Στην επανάληψη η Λίβερπουλ μπήκε πιο δυνατά, με στόχο αν όχι να ανατρέψει το σκορ, τουλάχιστον να μειώσει τη διαφορά, εν όψει και του δεύτερου αγώνα. Η ομάδα του Σάνκλι πίεσε αρκετά και έχασε αρκετές ευκαιρίες αλλά δεν κατάφερε κάτι αξιοσημείωτο. Ο Άγιαξ έφτασε και σε 5ο γκολ στα τελευταία λεπτά και το παιχνίδι τελείωσε με τους Άγγλους να πετυχαίνουν απλά το γκολ της τιμής στις καθυστερήσεις. Ένα γκολ που όπως όλα τα άλλα αντιμετωπίστηκε με απορία από τον Άγγλο σχολιαστή, που αδυνατώντας να καταλάβει τι ακριβώς έγινε στη φάση, αρκέστηκε να αναφέρει ότι η Λίβερπουλ μείωσε το σκορ, χωρίς να έχει ιδέα ποιος ήταν ο σκόρερ.

To τελικό 5-1 έκανε αίσθηση σε όλη την Ευρώπη. Παρά τον διασυρμό όμως, ο Σάνκλι δήλωνε σίγουρος μετά το ματς για την πρόκριση της ομάδας του: “Δεν με εντυπωσίασε ο Άγιαξ. Σήμερα ήταν απλά τυχεροί. Πιστεύω ότι στο Λίβερπουλ θα έχουμε μια πολύ θερμή νύχτα και θα τους κερδίσουμε 7-0”. Οι δηλώσεις του προπονητή των Άγγλων πείσμωσαν τους Ολλανδούς και βοήθησαν τον Μίχελς στο κομμάτι της προετοιμασίας για τον επαναληπτικό. Ο Ολλανδός τεχνικός ήξερε τι εστί Άνφιλντ και γι’αυτό έβγαλε τους παίκτες του για προθέρμανση από πάρα πολύ νωρίς, για να συνηθίσουν την ατμόσφαιρα. Η Λίβερπουλ προσπάθησε να αιφνιδιάσει τους αντιπάλους της αλλά ο Άγιαξ ήταν καλά στημένος και τελικά κατάφερε να φύγει από την Αγγλία με ένα 2-2, χάρη σε δυο γκολ του 19χρονου Κρόιφ, και να προκριθεί στα προημιτελικά.

Ο θρίαμβος επί των πρωταθλητών Αγγλίας (μέχρι και σήμερα είναι η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ήττα της Λίβερπουλ) αποτέλεσε ορόσημο στην ιστορία του Άγιαξ. “Ήταν σαν παραμύθι για εμάς, κανείς δεν πίστευε πραγματικά ότι συνέβη στα αλήθεια” δήλωσε χρόνια μετά ο Σβαρτ. Μπορεί το παιχνίδι να έμεινε γνωστό με τον τίτλο “Ο αγώνας της ομίχλης”, αλλά κατά βάθος αυτό που το έκανε ξεχωριστό ήταν η εμφάνιση του Άγιαξ, που για πρώτη φορά αποδείκνυε πως μπορεί να σταθεί δίπλα στις μεγάλες ευρωπαϊκές ομάδες. Ο Κρόιφ το χαρακτήρισε κάποτε το αγαπημένο παιχνίδι της καριέρας του ενώ ο Μίχελς είχε δηλώσει: “Εκείνος ο αγώνας ήταν μια μεγάλη στιγμή για εμάς, γιατί αναγνωριστήκαμε διεθνώς. Ήταν μια απόδειξη ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και σ’εκείνο το επίπεδο”.

Στον επόμενο γύρο ο Άγιαξ αποκλείστηκε από την Ντούκλα Πράγας αλλά η “ολλανδική επανάσταση” είχε πλέον ξεκινήσει. Δυο μόλις χρόνια μετά, θα έφτανε στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών (έχασε από τη Μίλαν) και πέντε χρόνια αργότερα θα πανηγύριζε το πρώτο ευρωπαϊκό τρόπαιο του (απέναντι στον Παναθηναϊκό στο Γουέμπλει), το οποίο, όπως είπαμε και στην αρχή, ακολούθησαν άλλα δυο συνεχόμενα.

Στα έξι χρόνια που έκατσε στον πάγκο του Άγιαξ, ο Ρίνους Μίχελς κέρδισε 4 πρωταθλήματα, 3 κύπελλα και ένα Κύπελλο Πρωταθλητριών, μα πάνω απ’όλα κατάφερε να αλλάξει ολοκληρωτικά την ιστορία μιας ομάδας, να την καταχωρήσει με χρυσά γράμματα στην ιστορία του ποδοσφαίρου και να την κάνει αγαπητή σε όλο τον κόσμο. Όπως έγραψε εκείνη την εποχή και ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης: “Όσοι αγαπήσαμε με τη φλόγα του έφηβου ερωτευμένου αυτή την υπεργήινη Bella Dona δεν μπορούμε πια να την ξεχάσουμε. (…) Ο,τι υπήρξε πριν από τον Άγιαξ -το συνειδητοποιήσαμε ξαφνικά- υπήρξε η προϊστορία του ποδοσφαίρου. Μετά τον Άγιαξ φάνηκε πως υποχρεωτικά πια άνοιγε η ιστορία”.