Αν κάποτε βρεθείς στο Άμστερνταμ, αξίζει να χαραμίσεις λίγες ώρες για να επισκεφτείς το μουσείο του Άγιαξ. Στο χώρο αυτό μπορεί κάποιος να γυρίσει πίσω στο χρόνο και να χαζέψει αμέτρητα ποδοσφαιρικά κειμήλια: από τις κούπες που κατέκτησε ο Αίαντας μέχρι φανέλες και παπούτσια διαφόρων παικτών αλλά και αντιπάλων. Σε ειδικό χώρο μέσα στο μουσείο υπάρχουν και ειδικά βίντεο-αφιερώματα σε τρεις μεγάλες μορφές της ιστορίας του Άγιαξ: στον τεράστιο Γιόχαν Κρόιφ, στον σπουδαίο Μάρκο Φαν Μπάστεν και σε έναν παίκτη από τη Φινλανδία!
Ο Γιάρι Λιτμάνεν δεν είναι προϊόν της ακαδημίας του Άγιαξ (όπως ο Κρόιφ), ούτε κάποιος Ολλανδός που χάρισε μεγάλες στιγμές και στην ομάδα αλλά και στη χώρα (όπως ο Φαν Μπάστεν). Δεν είναι όμως καθόλου τυχαίο ότι αρκετοί οπαδοί της ομάδας τον φώναζαν ‘Μέρλιν’. Τα “μαγικά” που έκανε με τη φανέλα του Αίαντα άλλωστε δεν πρόκειται να ξεχαστούν εύκολα. Σε γκάλοπ που έγινε το 2012 ο Φινλανδός ψηφίστε “ο καλύτερος ξένος που έχει παίξει ποτέ στον Άγιαξ” με τεράστια μάλιστα διαφορά από τον δεύτερο Ζλάταν Ιμπραίμοβιτς και τον τρίτο Λούις Σουάρες.
Τριάντα ακριβώς χρόνια πριν απ’αυτό το γκάλοπ ο πιτσιρικάς Λιτμάνεν άφηνε για πρώτη φορά τη χώρα του για να κυνηγήσει την τύχη του σε κάποιο καλύτερο πρωτάθλημα. Παιδί ποδοσφαιρικής οικογένειας (ο πατέρας του ήταν διεθνής με την εθνική ομάδα ενώ και η μητέρα του έπαιζε ποδόσφαιρο στην πρώτη κατηγορία γυναικών) κλήθηκε μικρός να επιλέξει ανάμεσα στα αθλήματα στα οποία φαινόταν να τα πηγαίνει καλύτερα απ’όλα: στο ποδόσφαιρο και το χόκεϊ επί πάγου. Αν και το χόκεϊ στη Φινλανδία εκείνη την εποχή ήταν πιο δημοφιλές και πρόσφερε περισσότερες πιθανότητες αποκατάστασης, ο μικρός Γιάρι διάλεξε, ευτυχώς, τη μπάλα.
Όπως συμβαίνει πολύ συχνά ακόμα και στις περιπτώσεις πολύ ταλαντούχων ανθρώπων, η αρχή δεν ήταν καθόλου εύκολη. Στους κύκλους του Άγιαξ κυκλοφορεί μια ιστορία που λέει πως όταν ο Λιτμάνεν πήγε να προπονηθεί για πρώτη φορά με τους Ολλανδούς, δυο μόλις μέρες μετά την άφιξη του στο Άμστερνταμ, οι προπονητές του (ανάμεσα τους και ο μεγάλος Μπόμπι Χάαρμς) απογοητεύτηκαν. “Το παιδί έρχεται από άλλη χώρα, με διαφορετική ποδοσφαιρική κουλτούρα. Δώστε του λίγο χρόνο” τους πρότεινε ο σκάουτερ της ομάδας Άντον Προνκ, που είναι και αυτός που τον ανακάλυψε λίγους μήνες πριν, παρακολουθώντας τον τελικό του κυπέλλου Φινλανδίας. Λίγες μέρες μετά ο Άγιαξ έπαιξε ένα φιλικό με την Ντεν Μπος και κέρδισε 8-1. Ο Γιάρι Λιτμάνεν έβαλε 4 γκολ και μοίρασε 4 ασίστ. Κανένας δεν τόλμησε να τον αμφισβητήσει ξανά.
Στα εφτά χρόνια που έκατσε στο Άμστερνταμ ο ‘Βασιλιάς’ (όπως τον φωνάζουν οι συμπατριώτες του) κατέκτησε τα πάντα, μοιράζοντας ασίστ, φτιάχνοντας μαεστρικά το παιχνίδι αλλά και σκοράροντας με ρυθμούς δεινού σκόρερ. Μέχρι και σήμερα άλλωστε παραμένει ο πρώτος σκόρερ του Άγιαξ στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις ενώ στο παλμαρέ του βρίσκει κανείς κι άλλες διακρίσεις που αφορούν το σκοράρισμα, όπως πρώτος σκόρερ στην Ολλανδία το 1993-94 και πρώτος σκόρερ στο Τσάμπιονς Λιγκ το 1995-96.
Παρά το γεγονός ότι από ένα σημείο και μετά ταλαιπωρήθηκε από πολλούς τραυματισμούς, γεγονός που του έδωσε ένα ακόμα παρατσούκλι (“Ο άνθρωπος από γυαλί”) και δεν του επέτρεψε να ξεχωρίσει στη Μπαρτσελόνα και τη Λίβερπουλ, η ποδοσφαιρική ευφυΐα και το ταλέντο του, του επέτρεψαν να αγωνίζεται με αρκετή επιτυχία, έστω και σε χαμηλότερα επίπεδα (όπως είναι το πρωτάθλημα Φινλανδίας), μέχρι τα 40. Είναι μάλιστα ο μοναδικός παίκτης παγκοσμίως που έχει συμμετοχές με την εθνική του σε τέσσερις διαφορετικές δεκαετίες.
Μακριά από στατιστικά, βραβεία και τίτλους όμως, ο Γιάρι Λιτμάνεν παραμένει στο μυαλό όλων ένα εκπληκτικό “10αρι”, μιας εποχής στην οποία τα 10αρια θεωρούταν κάτι σαν άμεσοι απεσταλμένοι του ποδοσφαιρικού Θεού. Με τρομερό ταλέντο, άριστη τεχνική, ποδοσφαιρική ευφυΐα, εξαιρετική ικανότητα στο δημιουργικό κομμάτι αλλά και με όλα τα σχετικά αρνητικά: έλλειψη ταχύτητας, έλλειψη δύναμης, “προβληματικό σκαρί” που τραυματίζεται συχνά. “O Γιάρι ήταν σαν grand master στο σκάκι, που πάντα σκέφτεται τρεις-τέσσερις κινήσεις μπροστά” έγραψε γι’αυτόν στην αυτοβιογραφία του ο Στίβεν Τζέραρντ. “O Ντένις Μπέργκαμπ ήταν εξαιρετικός στον Άγιαξ αλλά το καλύτερο 10αρι που είχαμε ποτέ ήταν ο Γιάρι” σχολίασε κάποτε ο Φράνκ Ράικαρντ.
Τρεις δεκαετίες μετά το (πρώτο) πέρασμα του άλλωστε, η εντυπωσιακή επιρροή του στην Ολλανδία παραμένει εμφανής. Στα social media κυκλοφόρησε πρόσφατα μια εικόνα που δείχνει μια ολόκληρη ενδεκάδα πιτσιρικάδων (γεννημένων μετά το Τσάμπιονς Λιγκ που πήρε ο Λιτμάνεν με τον Άγιαξ), που αγωνίζονται στα πρωταθλήματα της Ολλανδίας και του Βελγίου. Το κοινό γνώρισμα τους; Όλοι ονομάζονται “Γιάρι”, αν και κανένας τους δεν είναι Φινλανδός!
Μπορεί οι τραυματισμοί του και το γεγονός πως προερχόταν από μια άσημη, αντιεμπορική χώρα να μην του επέτρεψαν να γίνει σούπερ σταρ, σε μια δεκαετία που το ποδόσφαιρο έβγαλε αρκετούς, αλλά για κάθε άνθρωπο που τον πρόλαβε και αγάπησε εκείνη την εποχή, ο Λιτμάνεν παραμένει ένα σύμβολο. Ένας αρτίστας που φορούσε και τιμούσε και με το παραπάνω την ιστορική και βαριά φανέλα με το 10 στην πλάτη. (Ένα νούμερο με το οποίο δέθηκε και συνδυάστηκε τόσο πολύ που ακόμα και το άγαλμα που στήθηκε προς τιμήν του στη γενέτειρα του στη Φινλανδία, αποκαλύφθηκε στον κόσμο στις 10 Οκτωβρίου του 2010, δηλαδή 10/10/10!)
Ένας άνθρωπος τόσο αφοσιωμένος στο ποδόσφαιρο που δεν επέτρεψε ποτέ κανέναν να ασχοληθεί με την προσωπική του ζωή (ούτε καν στην αυτοβιογραφία του δεν υπάρχουν πολλές αναφορές για τη ζωή του εκτός γηπέδων). Ένας ποδοσφαιριστής που ολοκλήρωσε μια τεράστια καριέρα φορώντας τα ίδια μαύρα παπούτσια, αδιαφορώντας προκλητικά για μόδες, διαφημίσεις και εφετζιλίκια! “Κάθε χρόνο έβγαιναν νέα μοντέλα αλλά ο Γιάρι δεν ενδιαφερόταν. Ήταν κολλημένος σ’αυτά που είχε. Είχε μάλιστα αγοράσει ντουζίνες απ’αυτά ώστε να είναι προετοιμασμένος σε περίπτωση που σταματούσε η εταιρεία να βγάζει εκείνο το μοντέλο” είχε αποκαλύψει ο συμπαίκτης του, στο δεύτερο πέρασμα του από τον Άγιαξ (2002-2004), Τζον Χέιτινγκα. Και μόνο γι’αυτή τη λεπτομέρεια Γιάρι Λιτμάνεν εμείς θα σ’αγαπάμε για πάντα.
